Simcha, de knaap uit Worms

rond van al die honderden gravers in de stekelige maar toch willige gronden van die Leer waarin, door de geschiedenis van het volk heen, zooveel bodem, tronk, blad en bloem hun kern-lagen op elkaar hebben gestapeld, dat alle samenstellende deelen van het menschelijk leven er opnieuw uit kunnen naar voren gebracht. Overal, in alle gebieden van de wereld waar het lot hen neerzet, hebben de sterksten, in hun duistere vertrekken bij kaars en fakkel, er in gezwoegd en hun ordeningen en uiteenzettingen geschreven voor alle plannen van de menschelijke werkzaamheid, vanaf de simpelste nood-gevechten van eiken dag tot het afwegen van het bestaan tegenover de eeuwigheid. Het is geen les en geen kerkelijke dienst, als de korte breede, maar niet al te reëele Isaac Hacohen voortgaat, zijn plicht te doen met zijn kinderen over de beteekenis van Thora en Talmud te onderhouden. Het is niet anders dan den geest van warme geslotenheid op den grondslag van hardnekkige zelfrechtvaardiging van de groep, binden en knoopen en vertienvoudigen. En uit elk woord springt de zelfverdediging, door de harten der kinderen heen, de onverschillige, of dreigende, of besloten-loerende, immer onzekere buitenwereld tegemoet. Daarom luisteren allen, hier en overal, naar de vaders die met korte levendigheid van stem en gebaar, deunend, wiegend, zoo de avonden beladen. Daarom luisteren alle kinderen heetge-spannen, omdat het smeekgebed om erkenning, het afbidden van den overval, in al die overnadrukkelijke verhalen rond-krampt en kreunend poogt zich los te maken om een kracht te worden van ongeluks-bezwering. Wat doen wij voor de boosheid in de wereld? De Mischna is de ordening van de on-overzichtelijk geworden mondelinge overleveringen van wetten buiten de vijf boeken Mozes om. Waarom loert men steeds tegen ons? De verklarende Gemara werd daarop samengesteld, en die heeten dan samen Talmud. Rabbi Jehuda Hannasi ordent die Mischna in zes afdeelingen, nu bijna negenhonderd jaar geleden! In de hoogescholen van Palestina en van Babylonië, waarheen zoovelen in ballingschap werden gesleept — God moge ons weldra terugvoeren naar ons land, tusschen de harde blikken weg waarachter wij einde-

119