De een zijn dood ....

en woelde er eindeloos het onrustige en weer feller verontrustende verzet, de rumoerige worstelspelen van aan elkaar vijandige meeningen, die zich alle in hem belichaamden, en ook het onderdrukkend verweer tegen zijn emotie zelve, tegenover de wereld huiten hem, uit een ernst die in zijn onvermogen altijd in zelfstreeling moest eindigen.

Toen hij even stil had gezeten en Marcus Polak rechts naast hem, een arm steengoed-handelaartje, met een paar woorden bewonderend over Kan sprak, schokte hij minachtend met zijn hoofd en trok zijn lippen scheevend neer:

„Wat niet soms?” vroeg het koopmannetje, „heb dat mannetje soms niet netjes gesproken?”

„Ja!” snauwde Hartog, „is ’t goed jongetje? is ’t goed m’n ventje? Hij heeft netjes gesproken.... nogli!” spotte hij, zijn kleine, diepweg gloeierende oogen opgetrokken: „hij.... hij kan nog geen woord Hollandsch ook niet: kan dat kereltje dan ook al wat? "n beetje Rasche *) en n beetje uit de hoeken heb-ie. och, wat weet jullie daar dan van: wat weet jè d'r van: praat me d'r niet over....!”

„’t Gaat je door de knieën heene,” verdedigde Polakje, „dat kan ik je dan wel vertellen. 't gaat je door de heele beenen door.”

„Praat me d'r niet van!" snauwde Hartog, „hou je stille, hou je stille!”

In een grijns van tweespalt stond hij op, groette haastig rond en schoof, zonder den Rebbe te groeten, achter hem langs de deur uit. Een van zijn duizend kleine martelingen: oprechte ergernis om het kleine formaat van den Rabbijn in het gevoel van eigen hasis-meerderheid. Verscheurdheid omdat hij hem zelfs deze kleine massa benijdde met haar ontroering, terwijl hij zich toch voor grooter en heter bestemd wist.

De Rebbe en de kerkbestuursleden waren uit wellevendheid na de toespraak nog even gaan zitten. Onderwijl zij met den jarige praatten, die hen over Sjoel- en gemeentezaken ge-

1) Raschie, Hebreeuw sche initialen van Rebbe Sjeloumo ben Jitsgok, beroemd bijbelcommentator.

109