In de groote leerschool

36 SAM: GOUDSMIT

meer in staat eenigerlei vracht te dragen, het verried hem bij de geringste beweging van burry of mand, en hij kon er slechts langzaam en kreupel-sleepend mee gaan, zoodat alle kans op loop- of draag-arbeid voor altoos verloren was. En zoo bleven hem, na een leven van sjouwend ontberen, niet dan de restjes der afgekeurden en kindschen in het leger van den arbeid: een klein handeltje, een boodschapje zonder haast, een gering vertrouwenspostje. Daarvan, met wat twee groote kinderen tot nog toe hadden ingébracht, een dagdienstbodenloontje en de losse kwartjes van Jijs, die overschoten van wat-ie in de kolen verdiende, en met de bedelcenten, door den ouden vader opgehaald, had het gezin van zes menschen in het vervolg te leven. Na veel zoeken en zwerven en zuchten had Chajem thuis maar even gelachen ten laatste, en uiteengezet dat het eigenlijk gemakkelijk genoeg was: men hoefde immers eenvoudig wat minder te eten. Maar kort daarna waren de beide groote kinderen uit huis gegaan; Jijs omdat-ie vrijde en in een oogen-blik van jonge verheugenis het verschil tusschen verloving en huwelijk scheen te hebben vergeten, en de achttienjarige Sophie, omdat zij na lang overwegen had ingezien, dat het in het eind onvoordeelig uitkwam zich haar goeden naam en het lang bewaarde fatsoen van haar ras vrijgekocht te zien voor de weelde die zij thuis op haar deel kreeg. Toen dit alles niet anders bleek te kunnen, had Chajem, die den noodzaak van de aanvaarding der dingen geleerd had, weten te berusten, en ook den anderen schertsend geraden, zich met de omstandigheden te verstaan en nog een boterham minder te nemen.

Intusschen was hij met zijn machteloozen haat en zijn brandende spijt de wereld ingeloopen en had de reden en het verband zijner smartelijkheden beter