Jankef's oude sleutel

„Je kunt daarom wel binnenkomen,” zegt hem juffrouw van Raalte, (want zij heet, om den modewinkel, nog altijd „juffrouw” bij hem en bij Jankef thuis) „ga dan maar zoo lang in de tuin.” Hij is dankbaar, totdat meteen het bederf van die vriendelijkheid komt met de woorden: „Maar als je me de boel maar niet vernielt hoor!” Zij lacht er verlegen bij, maar kan ze niet ongezegd laten, en Eli antwoordt pijnlijk: „Nee-héé juffrouw,” en gaat naar den tuin; voor het antwoord dat haar zou moeten afstraffen, heeft hij nog niet genoeg haar op zijn tanden. Zij kijkt hem onzeker na, als hij den tuin inloopt; haar verdeeldheid doet haar nog na-roepen:

„Heb je wat?”

„Nee,” weert hij af, want zooveel deelneming kan niet opeens aanvaard worden. Ook hier komt hij steun halen, en hij krijgt steun; maar hij kan het zich nauwelijks bewust maken en toch is het zeker in hem: dat aan alles wat hij hier krijgt, niet eens de vriendelijkheid maar wel precies dat stukje liefde-begrip ontbreekt, waarbij hij zich als de gelijke en niet als de bedeelde zou voelen. De afstand tusschen dat huis van Jankef, met het glibberige tafelzeiltje alle werkdagen, de stof-uit-wolkende handeltjes-zakken in de gang, en de intimiteit gestookt uit een hittig leven van onder verzet gedragen verworpenheid, de afstand tusschen dat geminachte paupershuis en dit paleis met een volwassen dienstbode voor dag en nacht, en het koninklijk park met jachtterrein voor den prins daarachter, is te groot, om ooit door een hunner werkelijk te kunnen worden vergeten. En Eli helpt hen met geen enkele verloochening van het zijne daarin; hij blijft hardnekkig het kind van zijn huis. Dat is en blijft de botsing; dat hij dien geest, de vrucht van den vrij-verkozen nood der zijnen, niet kan overgeven, al staat hij verdeeld tegenover die wereld van hoo-geren w^relstand, want hij heeft nog de neiging, haar meerderheid in hersen-ontwikkeling en in uiterlijke wellevendheid te behagen. Een keurig onderhouden huis, met loopers en klee-den belegd, met zitkamers, een studeerkamer voor Max die eerst op de school van de „Kalen” is geweest en nu op de Hoogere Burgerschool gaat. Met slaapkamers, slaapkamers! dat zijn vertrekken uitsluitend voor de rust van de nachtelijke uren bestemd, en die met twee openslaande deuren toegang geven tot den tuin. Dat is de werkelijkheid van den herproef-den volzin uit het boek van de schoolbibliotheek. In dien tuin is hij, tw^ree jaar geleden, kort voor juffrouw’ van Raalte’s gedurfde mésailliance met Jozef, per dienende boodschapster