Jankef's oude sleutel

De Bas kijkt een oogenblik omlaag. Dan weer op, met vaste minachting:

„Ja maar, ik ben er óók nog!”

Hij snuift door zijn langen buffelneus, zijn kop gedoken, vol beschermd gevoeld verzet. De macht van het zijne, en de nietswaardigheid van dezen nommero één daartegenover, en van den leeraar. En de klas lacht niet meer, afwachtend. Maar de Bas zwijgt verder; hij is tevreden zich gesteld te hebben; hij kent zijn overwinning.

Gallé haalt zijn schouders op; maar hij weet ook dat zijn wet alleen hier maar geldend is. Hij kent ook die macht, die ginds in de wereld, aan het uiteinde van het maatschappelijk streven, aan alle cijfers van zijn klas vlakweg lak heeft, en dezen jongen zijn geld en invloed en zeggingschap over anderen zal bezorgen, boven allen vlijt uit van deze school. En zijn democratische schoolmeesterschap wil haar laatste barricade opsmijten en haar eenige vlag planten:

„Maar hier,” zegt hij met hartstocht, „ben je dan in elk geval nog nommero laatst!”

Hij kijkt naar Berghuis; die knikt zijn pienter kopje, kort en zwijgend. Van hém verder over de klas heen, ziet de leeraar naar Eli, en Gallé’s blik, als hij weer naar de Bas terug zwenkt, is met ernstige vreugde geladen. Hij zag Eli Leefmans roerloos zitten, rechtgesloten, bleek, met bedrongen oogen, den mond vast, den blik zonder doel in het dadelijke rondom, als een stille machine van strijdbaarheid. Gallé kan het niet laten, terwijl hij zijn les begint, nog eens terug te zoeken, verholen. En weer keert zijn blik, bevredigd, in de diepte verheugd. Hij voelt, al kan hij den uitbouw van dien strijd niet meten of vermoeden, in een verrassende stille vreugde om dien eerbiedwekkenden steun: dat hier een bevriende, eigen macht, bouwend, stapelend en slagwentelend, zich opstelt tegen die andere.

42