Modern-Hebreeuwse poëzie

werkelijkheid.^:1) In principe zijn deze ervaringen algemeen. ')

Nu is het menselijke ervaringsgebied (waartoe wij ook het gebied der voorstellingen in beperktenen zin moeten rekenen) potentieel onbegrensd. Het aantal der ervaringen, die de mens zich gedifferentieerd bewust maakt, is daarentegen beperkt. De aard nu van deze geldende waarnemingen wordt door een culturele traditie bepaald. Zo is er een cultuurfaze denkbaar, voor welke psychische ervaringen meer geldigheid hebben dan ervaringen uit de zintuige-lijk waargenomen werkelijkheid. De ene cultuur zal een monumentaler opvatting hebben en in zijn kunst tot uiting brengen dan de andere, die weer subtiel onderscheidend tegenover de werkelijkheid staan zal. Er kan een kunst bestaan,

^:1I Het volgende dient nog opgemerkt: de feitelijkheden uit de werkelijkheid gelden in de poëzie meestal slechts onder een bepaald gezichtspunt als beelden. Soms gelden zij in meer dan één opzicht, maar volledig zijn de dingen van onze ervaring nooit toepasbaar. Zeer vaak zullen de beelden en opnieuw beeldgeworden woorden minder aan onze zintuigen appelleren dan wel in het gedicht dezelfde sfeer wekken als die waarin ze in de realiteit betrokken zijn. In hoeverre toch nog andere aspecten moeten medewerken om één aspect ten volle tot gelding te brengen, blijft hier onbesproken.

¹) Het behoeft wol geen betoog, dat hieruit in feite nog geen algemene verstaanbaarheid behoeft te volgen. Wel wordt de werkelijkheid verbeeld in algemene ervaringen, maar de aard van het totaalbeeld, de verhouding ook van den ,,zin” van het beeld tot de vormen, waarin hij zich realiseert, zijn natuurlijk uitermate individueel bepaald. Vorder worden deze ,,algemene” ervaringen weer op een subjectieve wijze ondergaan, zodat zij zich eigenlijk weer van andere zouden moeten bedienen om zich verder te veralgemenen en dit tot in oneindigheid. Beter ware het dan ook te spreken van overeenkomstige ervaringen.

19