Theodor Herzl, keur uit zijn geschriften

En hoe gering zijn deze ondernemingen vergeleken met de mijne. Vandaag moet ik nog zeggen: mijn droom.

Wanneer ik eigenlijk begon mij met het Joodse vraagstuk bezig te houden? Waarschijnlijk toen dit opkwam. Zeker sinds ik Dührings ¹) boek gelezen heb. In een van mijn oude notitieboeken, dat nu in Wenen ergens ingepakt staat, bevinden zich de eerste opmerkingen over het boek van Dühring en het vraagstuk. Ik had toen nog geen blad voor mijn literatuur — het was geloof ik in 1881 of 1882 — maar ik weet, dat ik vandaag nog vaak iets van dat zeg, wat ik daar opschreef. In de loop der jaren heeft het vraagstuk steeds aan mij geboord en geknaagd, mij gepijnigd en ongelukkig gemaakt. Feitelijk ben ik er steeds weer tot teruggekeerd, als de belevenissen, leed en vreugde van mijzelf mij in het algemene lieten stijgen.

Natuurlijk is met ieder nieuw jaar een verandering in mijn denkbeelden gekomen, met alle inzicht van mijn bewustzijn. Zo kijkt mij nu uit de spiegel een ander man aan dan vroeger. Maar de persoon is ook met andere trekken dezelfde. Ik bemerk aan de ouderdomstekenen mijn rijpheid.

Eerst heeft het Joodse vraagstuk mij bitter pijn gedaan. Er is misschien een tijd geweest, waarin ik gaarne ontkomen was, ergens in het Christendom. In ieder geval waren dat onbepaalde wensen van een jeugdige zwakheid. Want ik zeg tot mijzelf in de eerlijkheid van dit opschrijven — dat volkomen waardeloos zou zijn als ik mijzelf iets voorhuichelde — ik zeg tot mijzelf, dat ik er nooit ernstig aan gedacht heb mij te laten dopen, of mijn naam te veranderen. Dat laatste is zelfs door een anecdote bewezen. Toen ik bij mijn bloedige beginpogingen met een manuscript naar de Weense „Deutscher Wochenschrift” ging, raadde Dr Friedjungmij aan om een minder Joodse naam als pseudonym te nemen. Ik wees dat vierkant af en zei dat ik de naam van mijn vader verder wilde dragen en dat ik bereid was het manuscript terug te nemen. Fried-jung nam het toen toch.

Ik was toen heel gewoon een literator met kleine eerzucht en geringe ijdelheden.

Het Joodse vraagstuk loerde natuurlijk op mij in alle hoeken en gaten. Ik zuchte en spotte erover, voelde mij ongelukkig, was er echter toch niet echt door bezeten, hoewel ik reeds voor ik hier

34

¹

Eugen Diihriug schreef het anti-semietische werk: „Die Judenfrage”.