Theodor Herzl, keur uit zijn geschriften

Parijs, Pinksteren 1895

Ik ben sinds enige tijd aan een werk bezig, dat van oneindige grootte is. Ik weet nu niet of ik het uitvoeren zal. Het lijkt een machtige droom. Maar al dagen en weken vervult het mij tot bewusteloosheid toe, begeleidt mij overal, zweeft boven mijn gewone gesprekken, kijkt over mijn schouders heen in het komisch kleine journalistieke werk, stoort me en brengt me in een roes.

Waarop het uitlopen zal, laat zich nog niet bevroeden. Alleen zegt mij mijn ervaring, dat het merkwaardig is, als droom al, en dat ik het opschrijven moet — zo al niet als gedenkteken voor de mensen dan toch voor mijn eigen later vermaak of nadenken. En misschien tussen deze twee mogelijkheden in; voor de literatuur. Komt uit de roman geen daad voort, dan kan toch uit de daad een roman komen.

Titel; Het Beloofde land.

Ik weet werkelijk vandaag niet meer of de roman niet het eerste was, waaraan ik gedacht heb. Overigens niet met iets „belletristisch” als doel, maar in een dienende functie.

En dat ik het vandaag na zo korte tijd niet weet, bewijst wel het best hoe noodzakelijk het is het op te schrijven. Hoe heb ik het betreurd, dat ik niet al de dag van mijn aankomst in Parijs een dagboek ben begonnen voor alle belevenissen, waarnemingen en gezichten, die niet in de krant konden komen, die te snel en te vreemd voorbijgaan. Op deze wijze is mij veel ontschoten.

Maar wat zijn de belevenissen van een reporter vergeleken met dat waaraan ik nu werk! Welke dromen, gedachten, brieven, ontmoetingen, daden — ontgoochelingen als er niets van komt, en vreselijke strijd, als er wel wat van komt, zal ik hebben door te maken. Dat moet vastgehouden worden.

Stanley interesseerde de wereld met de kleine reisbeschrijving: How I found Livingstone. En toen hij dwars door het donkere werelddeel trok, was de wereld geboeid, de gehele cultuurwereld.

33