Theodor Herzl, keur uit zijn geschriften

om sport te doen was, dat de een of andere arme Joden liet emigreren zoals men paarden laat draven. Daar is de zaak dan toch te ernstig en te droevig voor. Interessant waren deze proeven in zoverre, dat zij praktisch en in het klein de idee van een Joodse staat belichaamden. En zelfs nuttig waren ze, daar er fouten werden gemaakt, waaruit men bij een verwezenlijking in het groot lering kan trekken. Weliswaar is er ook schade aangericht bij deze proeven: de overplanting van het antisemietisme naar nieuwe streken, die het noodzakelijk gevolg is van zulk een kunstmatige infiltratie, acht ik nog een der geringste nadelen. Erger is het dat de onvoldoende resultaten bij de Joden zelf de twijfel wakker riepen aan de bruikbaarheid van het Joodse mensenmateriaal. Aan deze twijfel kunnen echter verstandige mensen enigermate tegemoet komen door de volgende eenvoudige redenering: wat in het klein ondoelmatig is, of onuitvoerbaar, dat hoeft dat in ’t groot nog niet te zijn. Een kleine onderneming kan onder dezelfde voorwaarden waaronder een grotere winstgevend is, met verlies werken. Een beek is zelfs niet met een roeibootje te bevaren, de stroom waartoe hij zich verbreedt draagt statige ijzeren schepen.

Niemand is sterk of rijk genoeg om een volk van de ene woonplaats naar een andere over te brengen. Dat vermag slechts een idee. De staats-idee heeft zeker deze kracht. De Joden hebben niet opgehouden, de hele nacht hunner geschiedenis door, die koninklijke droom te dromen: „Het volgend jaar in Jerusalem.” Het is ons oude parool; nu is het zaak te tonen, dat uit de droom een gedachte kan worden geboden, klaar als de dag.

Daarover moet in de eerste plaats in onze zielen schoon schip worden gemaakt en menige oude, versleten, verwrongen, bekrompen voorstelling moet worden opgeruimd. Zo zal menig stompzinnig brein zich verbeelden, dat wij uit de beschaving de woestijn in moeten trekken. Onjuist. De verhuizing geschiedt in het hart der beschaving zelf. Wij dalen niet naar een lagere trap, doch bestijgen een hogere, zullen geen lemen hutten betrekken, doch fraaie, moderne huizen, die wij nieuw gaan bouwen en ongehinderd mogen bezitten. Wij zullen ons bezit niet verliezen, maar het productief maken. Wij geven ons goed recht slechts voor een beter prijs. Wij scheiden niet van onze geliefde oude gewoonten, doch vinden ze weder. Wij verlaten het oude huis niet vóór het nieuwe gereed is. En die wegtrekken zijn altijd slechts zij, die zeker zijn hun positie te zullen verbeteren. Eerst de armzaligen, dan de armen, daarna de welgestelden, het laatst de rijken. De

20