Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

maar toch glansden mijn bladen, toch trilden mijn hengsels van zaligheid en vreugde, over de redding, die ik aan het huis Rothen-burg gebracht had. Ik wist, ik had de overtuiging, dat de geest van R. Abraham Worms uit Gan Eden met welgevallen neerzag op den zegen van zijn geschenk van voor honderd jaren... Het huis Ro-thenburg zag ik nimmer weder.

Zeer geëerde hoorders, die mij zoo goedgunstig volgdet tot hier, vergunt mij in een slotwoord een paar vliegende tijdsprongen...

Eerst een sprong van een eeuw: 1744—1844. Zonneschijn had ik in huis. Ik woonde in een paleis, eerst bij den heer da Fonseca, later bij zijn nakomelingen. Ik werd zelden gebruikt, doch vaak beschouwd en bewonderd.

Daar buiten was wisseling der tijden. Israël in Nederland breid-de zich uit.

Ik zal u van de groote staatkundige verandering van het Neder-landsche Israël, die in 1796 een aanvang nam, niets verhalen. Dat ligt niet op mijn weg. Maar de studie van mijn inhoud begon te verslappen, toen de negentiende eeuw begon. De geest, die in mij woonde, de geest van een echt Talmoedisch Jodendom, de geest des traditioneelen geloofs van Israël — die geest heeft moeten strijd gaan voeren met richtingen en denkbeelden, die hem wilden ondermijnen.

En als ik den tweeden sprong der tijden, van 1844 tot op dezen dag, volbrenge, dan is er donkerheid voor mij zelf. Mijne per-soonlijke grootheid is geheel verdwenen.

De familie da Fonseca ging achteruit. Mijn laatste eigenaar kende mij niet meer. Ik kwam eenige jaren op een zolder te liggen onder andere oude boeken. En helaas! mijn schutblad heb ik verloren, en daarmede verdween mijn glans en mijn kroon. Niemand weet meer iets van mijn vroegere uiterlijke grootheid. En mijn innerlijke groot-heid — die schatten de menschen niet. Van al mijn glansvol be-staan is niets overgebleven — dan een doodeenvoudige oude ברכות גמרא , die voor eenige jaren op een auctie voor eenige stuivers werd verkocht.

En hoe is het buitenaf? Hoe is het met den geest des Talmoedi*

82