Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

van den grooten stadhouder Willem III begroetten. Ik zie nog de grootheid, waartoe onder zijne regeering groote Joodsche handelshuizen te Amsterdam zich verhieven. Ik gedenk nog de be-richten van den glans der Israëlieten in den Haag, waar velen in hooge staatkundige kringen zich bewegen, waar de Hoogduitsche Jood Boas Pinchas den vrede met Algiers, Tunis en Tripoli bewerkt en de Portugeesche Jood Baron Isaac Antonio Lopez Suasso aan Willem III in het jaar 1688 belangloos en zonder bewijs twee millioen gulden leent.

De Portugeesche Joden stijgen vooral in rijkdom, macht en aan-zien der voornamen; de Hoogduitsche Joden vooral in talrijkheid en kracht van een bemiddelden burgerstand. Ik herinner mij de in-wijding der tweede Hoogd. Synagoge boven het kerkelijk bad, in 1677. Drie jaren later wordt de kleine derde Synagoge gebouwd. In 1722 wordt ter plaatse der oude Litausch-Poolsche Synagoge de nieuwe groote Uilenburgersynagoge gebouwd. En in 1726 wordt door het Doodgravers-Collegie de Lange Houtstraat-Synagoge in-gewijd. Nog zweeft voor mijn geest die roemvolle dag in 1730, toen de Nieuwe Synagoge, dat prachtige gebouw, op de Deventer Houtmarkt werd gesticht; ik gedenk dat niet minder merkwaardig tijdperk in 1737, toen de groote herziening van de reglementen der Hoogduitsche gemeente en de regeling der vleeschhal plaats had.

En zoo kom ik tot dat jaar van mijn eeuwfeest: 1744. R. Arjé Löb was Opperrabbijn onzer Hoogduitsche gemeente en de Tal-moed-studie bloeide. Voor vier jaren, in 1740, was door R. Arjé Lob een בית המדרש opgericht, maar ook in bijna alle Joodsche huizen werd vlijtig ״geleerd". Wel hadden ik en mijne broeders een harde nederlaag ondergaan. Men vond ons, ״Benveniste-Gemore’s", te klein van formaat, te leelijk van letter, te slecht van papier, on-zuiver van druk. En wij moesten zwijgen, want er was wel iets van aan. We werden verdrongen door de ״Frankfort de-Odersche” en de ״Slawitter” uitgaven, maar vooral door de prachtige Am-sterdamsche uitgave van Proops. En dat was nog wel een drukkerij van een Hoogduitsche. Zie, ik ben eerlijk genoeg, het te bekennen, die uitgaven waren beter en fraaier. Welzeker, wij, de eerste baan-brekers, waren niet zoo schoon en kostbaar in het licht verschenen.

70