Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

groeit en eindelijk golft als een machtige vloed. Ik zal u niet de historie van Amstels Israël in de eeuw, die ik overvloog, verhalen. Maar enkele beelden staan gegrift in mijn geheugen — onuitwisch-baar.

Ik zie nog in die jaren tussen 1648 en 1658 scharen van Poolsche Joden bij honderden te gelijk naar Nederland, vooral naar Amsterdam, komen. Zij vluchten voor de Poolsche kozakken-opstand onder Chmel, die in 1648 uitbrak. Ik weet het nog, hoe door die Poolsche en Litausche Joden in 1658 eene eigen Synagoge op Uilenburg gesticht en een gemeente gevormd wordt. Later, in 1673, wordt de Poolsch-Litausche gemeente met de Hoogduitsche gemeente ver-eenigd.

En vooral treft mij daarbij het gedenken van mijn waardigen — „vader” zou ik haast zeggen, den hooggeleerden R. Abraham Worms. In 1648 werd hij opperrabbijn der Hoogduitsche gemeente en een aantal jaren — misschien wel bijna twintig jaren — bekleedde hij dit hoog en spoedig beroemd ambt, tot hij het op hoo-gen leeftijd nederlegde, om nog eenige jaren ambteloos te leven, en in 1667 R. Jitschak Dekingen hem in de hooge waardigheid opvolgde. Ik gedenk ook nog de vreugde der Hoogduitsche Joden, die, nadat zij bijna veertig jaren lang in allerlei gehuurde bidlocalen Synagoge hadden gehouden, in 1670 van de stedelijke regeering toestemming erlangden, op den hoek van het nieuwe gedeelte der stad, aan de Nieuwe Amstelstraat, een groote Synagoge te bouwen. Jaren lang had men met zorg en toewijding daarvoor geld bijeengespaard. Op Donderdag 11 Ijar 5430 legde de Parnassijn Jitschak Cohen den eersten steen, en op den eersten dag Pesach van het jaar 5431, Donderdag 28 Maart 1671, werd, na de inwijding door den Opperrabbijn R. Jitschak Dekingen, het godshuis in gebruik genomen.

Twintig dagen daarna werden door de Portug. gemeente, ook aan den zoom van het nieuwe stadsgedeelte, op de Deventer Houtmarkt de vier eerste hoeksteenen gelegd van hare beroemde Synagoge. En vier jaren later, in 1675, op Vrijdag en Sabbath Nachamoe 5435, werd dit prachtige gebouw onder schitterende feestviering ingewijd. Ik herinner mij ook nog de geestdrift, waarmede de Joden, in het verschrikkelijke noodjaar 1672, de regeerings-aanvaarding

69