Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

en de knaap, de 13 מצ1ה, straalde van vreugde. In mijn papieren hart klopte zalige tevredenheid, want ik had op dien Sabbatvoor-middag eene schoone levensbestemming gevonden, als het eigendom van den dertienjarigen Mozes Rothenburg.

V.

Geëerde hoorders! Slechts enkele punten uit mijn leven wil ik schetsen. Vergeeft mij dus, als ik met een reuzensprong een volle honderd jaar doorvlieg en mij verplaats op den dag, toen ik mijn eeuwfeest vierde. Het is Anno 1744. Mijn eerste eigenaar, de 13 מצוה Mozes Rothenburg, is voor dertig jaar gestorven, op ruim tachtig-jarigen leeftijd. Hij overleed als een waardig algemeen geacht man, die koopman was en Tora leerde, die veertig jaren hoofd eener Gemore-Chewro en tien jaren Parnassijn der gemeente was. Als grijsaard nog placht hij vaak met vreugde te verhalen, dat hij een zeldzame 1גמ!א 11213־ bezat, de eerste, die te Amsterdam was ver-schenen, en waarin eenmaal een beroemd viertal, Jitschak Aboab, Saul Morteira, Menasse ben Israël en de Opperrabbijn Abraham Worms te zamen hadden gestudeerd. De laatstgenoemde had hem het merkwaardig boek geschonken en eigenhandig deze herinnering, aan het boek verbonden, op het schutblad opgeteekend. En als hij mij dan met trots uit zijn boekenkast nam en mij vertoonde, dan straalden wij beiden, hij en ik, van genoegen. Een menschenoog kon dat aan mij niet zien, maar ik verzeker u, dat het zoo was. Wan-neer een zijner zonen of kleinzonen op Sabbat het gedurende de week geleerde in Talmoed bij hem deed hooren en dit soms juist in Tract. Berachot was, dan gold het als een gansch bizondere eer, wanneer grootvader opgeruimd zeide: ״Neem de H1ïD 13 -Gemore eens uit de kast”.

Zie, geachte hoorders, zonnestralen en blauwe hemelglans, maar ook zwarte wolken en bliksemschichten zijn mij over het hoofd ge-gaan. De zonneglans — dat zijn de gemeenten te Amsterdam, dat is het Nederlandsche Jodendom. Uit dat kleine begin was een groot ge-heel geworden. Neêrlands Israël was als een kleine beek, die onder het verder stroomen overal nieuwe beekjes opneemt en zwelt en

68