Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

diker der rijke Port. Israël, gemeente toch zijn gezin niet onderhou-den. Hij zag zich genoopt een nevenmiddel van bestaan te zoeken en richtte de eerste Hebreeuwsche drukkerij in Holland op. Op 1 Januari 1627 (13 Tebeth 5387) gaf hij het eerste in Holland ge-drukte Hebreeuwsche boek — een gebedenboek — in het licht en was zoodoende de stichter der later zoo beroemd geworden Am-sterdamsch-Hebreeuwsche typografie.

Dat later ook zijne drukkerij niet tot bloei geraakte, dat hij in compagnieschap met zijn neef Ephraïm Soëiro een handel op Bra-zilië moest beginnen, ja, dat hij — Hugo de Groot spreekt in een brief aan Vossius Senior van 2 Februari 1640 zijne hooge bevreem-ding er over uit — dat Menasse, om zijn finantiëele positie te ver-beteren, vast besloten was, naar Brazilië te gaan, — dit zal ik maar niet alles verhalen. Doch zooveel is zeker, dat Emanuel Benve-niste geslepener zijn boekdrukkerij exploiteerde, dan de geleerde Menasse gedaan had. De koopman mocht thans wel buigend op zijde gaan, om den geleerde voorbij te laten.

—    ״Schalom, Rabbi Saul, Schalom, Rabbi Jitschak”, riep deze met zijn gemoedelijke opgewektheid, ״nu, ik wensch onzen vriend Benveniste, maar ook ons zelf geluk met de nieuwe Gemara-uitgave. Moge de nieuwe Talmoed de studie der Tora doen uitbreiden en in alle huizen doordringen.”

—    ״Amen, Rabbi Menasse,” riep Benveniste uit, ״dat zal mijne hoogste belooning zijn.”

Rabbi Menasse knikte even schalks. ״Ge zijt, naar ik vernomen heb, ook reeds met andere traktaten bezig.”

—    ״Welzeker, Rabbi Menasse, op 18 Siwan dezes jaars zijn wij tegelijkertijd met Berachot en met Rosj Hasjana begonnen. In-tusschen hebben wij ook reeds met het drukken van Betza, Sabbath, Pesachim en Joma een aanvang gemaakt. Berachot is nu het eerst geheel volledig gereed. Over een paar weken, in het begin van Eloel, zal onder Gods zegen Rosj Hasjana voltooid zijn.”

—    ״Dit hoor ik met genoegen”, zei Rabbi Jitschak Aboab, ״zoo gaat het groote werk krachtig voort. Chazak Baroech met dezen vluggen arbeid. Van u kan men zeggen: .נפתלי אילה שלוחה

הנותן אמרי שפר״ — ”, voegde Rabbi Saul Morteira er glim-lachend bij.

61