Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

„Ik vrees niet”, was het opgeruimde antwoord, „ik vrees niet, want ■— voegde hij, gratieus knikkend, er bij — „at pet ach lo, gij, R. Saul, zult hun den mond ten goede leeren openen. Maar inderdaad, scherts ter zijde. Ik gevoel eene wezenlijke Simcha met deze eerste Am-sterdamsche Talmoed-uitgave. Het is een heerlijke zaak, een Zechia voor onze gemeente, ofschoon — twee opmerkingen mij van het hart moeten. Vooreerst is de letter wel wat klein; onze vriend Ben-veniste kan goed rekenen en hier heeft hij misschien wel al te nauwkeurig gerekend. Indien dit maar aan de blijvende waarde der uitgave geen schade doet. Maar wat mij nog meer spijt, is, dat Senor Benveniste juist een Duitschen Jood, dien Rabbi Abraham, voor dit beroemde werk tot leider en corrector nam. Er ware onder onze gemeente nog wel iemand te vinden geweest, of had hij anders een Sefardi uit Italië of desnoods uit Marokko laten komen. Dit zou de waardigheid der uitgave verhoogd hebben...”

De met den naam Rabbi Saul aangesprokene was de Rabbijn Saul Levi Morteira, eenigszins kort en gezet, reeds grijs, ofschoon hij nog geen vijftig jaar oud was, waardig van voorkomen. Juist wilde hij antwoorden — daar gaat de deur open.

Het is Emanuel Benveniste, de eigenaar der drukkerij, een klein mager man, doch met slimmen en geestigen oogopslag, in een deftig donkeren tabbaard gehuld. Hij blijft aan den ingang staan, eerbiedig buigend, om iemand anders voorbij te laten. De man, die nu binnen treedt, is iemand van aanzien, dat zeggen U zijn houding, zijn kleeding, zijn voorkomen. Het is Menasse ben Israël, de beroemde polyhistor, die, wanneer ook al niet door zijne oorspronkelijkheid en diepte in de wetenschap, dan toch door zijne veelomvattende belezenheid, zijn edel onbekrompen karakter de achting verdient, die hem thans, terwijl hij pas veertig jaren oud is, reeds van alle kanten wordt toegekend. Hij moge een weinig ijdel, een weinig door zijn glans verblind zijn — hij is toch de man van geleerdheid, van reinen zin. Benveniste mag wel voor hem buigen; voor hem, die meer idealist dan koopman was. Menasse had reeds vroeg met geldzorgen te kampen. Op ongeveer twintig-jarigen leeftijd met Rahel Abravanel — de achterkleindochter van Jitschak Abravanel — gehuwd, kon hij van zijn ambt als Rabbijn en pre-

60