Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

voorname mannen en vrouwen van beschaafde vormen en omgang, trouw gehecht aan den godsdienst der vaderen.

Maar zie! In Duitschland was in het jaar 1618 de dertigjarige oorlog begonnen. De woeste soldaten en legerafdeelingen mergelden een groot deel van Duitschland uit. Doch het ergst leden weder de Joden. Tegen hen richtte zich de schandelijkste roof- en heb-zucht. Let wel! In Spanje en Portugal hadden de meeste Joodsche Marra-nen in het geheim hunne bezittingen kunnen te gelde maken en hun schatten medenemen. Maar in Duitschland kleedde men de Joden naakt uit en zette hen dan voor de poorten. Waarheen thans? Naar het vrijheidsoord, naar Amsterdam. In den zomer van het jaar 1635, nu twee-honderd־vier־en-vijftig jaar geleden, kwamen de eerste Hoogduitsche Joden aldaar aan. ״Het was op וי אש השנה ^e11 יום כפור van het jaar שצ״ו — schrijft Ma’arim Maarsen, een der eersten, die hier aankwamen — ״het was op den Nieuivjaandag en Grooten Verzoendag van het jaar 5396, dat wij, p"p3 אשכנזים אמשטרדם, voor het eerst godsdienstoefening met Minfan hielden. Wij heulden voor deze gelegenheid twee heilige wetsrollen geleend van leden der Portugeesche gemeente, eene van Francisco Gomez da Costa, bij wien ik in dienst was, en de andere van Izak Mukato. Onze godsdienstoefeningen werden gehouden op Vloomburg m het buis van Anschel Rood, die daarbij als voorzanger fungeerde. Op het Loofhuttenfeest hielden wij geen godsdienstoefening; doch gingen allen in de Portugeesche Synagoge, want een אתרוג hadden wij, Hoogduitsche )oden, niet. Na het. Loofhuttenfeest ״maakten” wij dikwijls op Sabbath ״Minjan". Doch toen een half jaar later weder eenige Hoogduitsche Joden vluchtende hierheen kwamen,■ toen heb-ben wij in een gang een klein kamertje gehuurd tot Synagoge. We benoemden onderling twee ״Parnosim” en twee SnpH טובי (nota-beien, kerkeraadsleden). Tot Rabbijn kozen wij Rabbi' Mosé Wehl, Anschel Rood werd Voorzanger en tevens הלpטוב ה of kerkeraads-lid, Gompnch Levi was de tweede der Snpn טובי terwijl de beide Parnassijns waren; Jacob Peckofen en Michool..."

Gedurig komen er nieuwe vluchtelingen. Want in vele ge-meenten van Duitschland is moord en roof tegen Israël schrik’lijk aan het woeden. Ook de machtige en betekenisvolle gemeente