Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

Amsterdam noemden. Joseph Pardo uit Salonichi werd tot Rabbijn verheven. In 1610 werd, vooral door de familie Mendes, eene tweede Synagoge en gemeente „Newé Sjalom” gesticht. Voor deze tweede Synagoge en gemeente „Newé Sjalom” werd ook een tweede Rabbijn, Juda Vega, benoemd. In 1614 krijgt de gemeente eene eigen begraafplaats te Ouderkerk a. d. Amstel. Toen R. Juda Vega in 1617 naar Konstantinopel vertrok en de in 1618 in zijn plaats gekozen Rabbijn Izaak Usiël met strengheid optrad tegen de uit weelderigheid en andere oorzaken ontstane ondeugden, die velen aankleefden — ontstond een scheiding. Een derde Synagoge en gemeente werd opgericht, onder den naam Beth Jisraël, die David Pardo — Joseph Pardo’s zoon — tot Rabbijn kozen. Al rijker en grooter werd het Pormg. Amsterd. Israël. Tusschen de drie gemeenten heerschte door allerlei omstandigheden een hevige spanning, waaraan echter in het jaar 1639 een einde kwam. Toen had er een groote verzoening plaats. Allen werden vereenigd tot ééne gemeente, onder den naam Talmud Tora. Een leerschool onder dienzelfden naam werd opgericht, waarvan de gemeente-Rabbijnen de leeraren waren. Daar hoorder ge David Pardo, van wien zooëven is gesproken. Daar kondt ge eenige jaren later ontmoeten Saul Levi Morteira. Rabbijn der eerste Synagoge, den schrijver van wijsgeerige predikatiën en van een verdediging des Jodendoms. Daar zag men den Rabbijn Isaac Aboab da Fonseca, den geestvollen redenaar en Bijbelverklaarder, wiens heerlijke verkondiging van Gods woord allen aan zijn lippen deed hangen. En daar was vooral Menasse ben Israël, in Bijbel en Talmoed ervaren, maar ook met Latijn en Grieksch, met Engelsch en Fransch en andere talen vertrouwd, die zich met roem in de wetenschappelijke wereld bewoog, wiens huis door Christen geleerden uit den vreemde werd bezocht, wiens boeken gelezen werden, die met geleerde Christenen, met de Vossiussen, met Barlaeus, met Hugo de Groot openlijk bevriend was — dit alles wilde in dien tijd veel, zeer veel zeggen. Menasse ben Israël maakte zijn naam onsterfelijk, doordien hij de emancipatie der Engelsche Joden bewerkte en den grond legde tot het denkbeeld van emancipatie der Joden in het algemeen... Zoo was daar een bloeiende Joodsche gemeente van rijke en aanzienlijke Spaansche en Portugeesche Israëlieten,

54