Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

wetenschappelijke voordracht of een opwekkend woord, een gelegenheidsrede of wat ook. Als hij een rede of een predikatie uitsprak, onverschillig waar, kivam — om het zo uit te drukken — iedereen. De berichten en verslagen in de toenmalige Joodse weekbladen spraken niet van de bekende „gehaltvolle rede, die niet naliet, diepe indruk te maken”, maar gebruikten heel andere manieren om de indrukken van publiek en verslagschrijvers weer te geven. „Weet „je, hoe jouw vader was?”, zeide mij eens de chazzon Broekhuyzen in Den Haag. „’k Zal je vertellen, hoe jouw vader was. Hij heeft e’s „’n choppe gegeven en heeft toen niets anders gedaan, dan de historie „verteld van Rebecca en Eliezer aan de bron. Noti, die historie had ik „als kind geleerd, die heb ik zo lang ieder jaar aan Ka’al voorgelezen „— en toen jouw vader het vertelde, — was — het — helemaal — „nieuw! Dat was jouw vader”. Men behoeft maar de verslagen in Joodse en niet-joodse couranten te lezen, om te zien, hoe de indrukken waren van zijn uitdrukkingswijze, zijn zeggingskracht, zijn schildering der dingen, zijn woordkeus, zijn ideeën-ontwikkeling; alles werkte hier mee: het metalen timbre van de stem, de gestalte, de gelaatsuitdrukking, de gebaren. Menigeen heeft mij, jaren later nog, van zijn predikaties en toespraken verteld — het zou te lang worden, als ik hier daarvan ging verhalen.

Die werkelijk talloze toespraken en predikaties gingen tussen al het andere vele werk door. Het kostte hem ook weinig voorbereiding. In de loop der jaren zijn de op schrift gestelde voorbereidingen steeds korter geworden. En heel dikwijls was er helemaal geen voorbereiding; de hoorders waren er niet minder geboeid om.

En hoe geestig kon hij zijn! Toen Dr. Dunner een kwart eeuw Opperrabbijn van Noord-Holland was, schreef Willem van Leer in het Centraalblad voor Israëlieten (1 Dec. 1899) zijn typering van „Dr. Dunner, de Idealist; Tal, de Enthousiast”; en zeide daarin: „Tal „met zijn gezellige vroolijkheid en zijn blik, waarin levenslust „straalde. Die zoo vaak, met een fijne spotlach, rake aanmerkingen „wist te zeggen ... en nóg vaker te verzwijgen.” Dat de geestigheid van die rake opmerkingen ook in de predikaties en toespraken van mijn Vader tot uiting kwam, spreekt wel van zelf.

Hij vatte het rabbinaatswerk heel breed op; en doordien hij ten-

10