De Joodse godsdienst door de eeuwen

onheugelijke tijden een zeer bijzondere betekenis, evenals het water, en de Baal Sjem had zijn woonplaats speciaal in Mesjbits, dat aan een rivier gelegen was, om er zeker van te zijn iedere Sabbath van verse vis voorzien te zijn. Die maaltijden werden in gewijde stemming, geladen met vreugde en treur beide, afgewisseld door het zingen van religieuse liederen en een korte voordracht van de Rabbi of een der aanwezigen, die de Rabbi gaarne citeerde, doorgebracht. Een zeer intieme religieuse stemming verbond deze mensen in hun gemeenschappelijke diepe verering en liefde voor de figuur van de Tsaddiek, die voor hen het symbool van heiligheid en het contact met de hogere wereld betekende.

Het streven van de Chassidische mens is altijd geweest deze wereld met de andere wereld te verbinden in volle overgave en vreugde. De Alexander Rabbi zei een keer:

Ook de niet-Joden geloven aan een hiernamaals, aan een andere wereld. In dit opzicht is er dus geen verschil tussen hen en ons; maar zij geloven dat beide werelden volkomen afgezonderd zijn van elkaar, terwijl wij, Joden, in het bijzonder de Chassidim, geloven, dat beide werelden uit één wortel ontsproten zijn en dat de uiteindelijke bestemming is dat zij weer tot een eenheid worden. Iedere ware religieuse stemming is al als het ware een deelnemen aan de vreugden der andere wereld.” In dezelfde trant verklaarde hij ook een woord uit de Psalmen: De hemel heeft al een hemels karakter door de aanwezigheid van God zelf, maar de aarde heeft God de mens gegeven, om die aarde tot een hemel te maken.

De Chassidische beweging was in haar wezen primitief en verheven tegelijk; primitief om hun vaak naïeve, kinderlijk aandoende manier, waarop zij over God en de hemel spraken en er als het ware in- en uitgingen. Verheven was hun verhouding, omdat zij door gebed en intentie uitgeheven werden tot de regionen ener hogere wereld, hoe

48