De Joodse godsdienst door de eeuwen

gedragen worden door godvruchtige beginselen. Zij zien het godsdienstig gedrag van het volk, dat weliswaar min of meer getrouw de geboden van de Tora opvolgt, maar het ritueel is maar al te vaak dor en zielloos, een verstarde vormendienst. Daartegen spreken zij en fulmineren zij in vaak heftige, maar indrukwekkend-stijlvolle taal. Zij zijn het geweten van het Joodse volk, zij wijzen met opgeheven hand naar omhoog en schilderen de toekomst in benauwend grauwe kleuren, als onontkoombare consequentie van doen en van laten. Zij beschrijven de ballingschap — waaraan zij soms zelve deel hebben — als bevestiging van hun profetieën en zij wijzen ook de richting naar de bevrijding langs de paden van godsvertrouwen en gerechtigheid.

Heilsbeloften

De profetieën zijn geen voorspellingen, maar dragen meer het karakter van waarschuwingen. Maar anderzijds houden de profeten het volk beloften voor, indien het wél Gods wegen volgt. Bijvoorbeeld, wanneer Jesaja de ware Sabbathviering omschrijft: „Indien gij de Sabbathdag een verlustiging noemt, gewijd aan de heiligheid van God door noch Uw gewone bezigheden te verrichten, noch Uw dagelijkse geneugten op te zoeken of zinloos praten, dan, ja dan, zult gij U verlustigen, steunend op God, dan — zo spreekt God — zal ik U doen heersen over de hoogten der aarde en U doen genieten van het erfdeel van Uw aartsvader Jacob”.

Wij zien het dus — niet alleen dreiging met onheil, maar ook een belofte, indien het Joodse volk de wetten van de Tora volgt. Met Zion als het centrale punt komt er een wereld zonder onrecht, waar de zwaarden zullen worden omgesmeed tot ploegscharen en waar het alom, vrede, sjalora, volmaaktheid zal zijn, in de hoogste vorm van het woord. En waar na universele erkenning van God als

13