Rosj Hasjanah en Jom Kippoer

lijke, ongeacht zedelijke en culturele bezwaren; het is de vreugde over de fictieve bevrediging van de drang naar het onbereikbare. Weliswaar betekent ten top gevoerde lichaamskracht voor volwassen „cultuurmensen” niet het hoogste ideaal. Maar in de voldoening erover reageren atavistische wensen van vroegere geslachten zich af en geven een gevoel van bevrijding. Wij zijn er blij om, deze wensen, die wij ons zelf niet bekennen en die in ons onderbewustzijn voortwoekeren, in het fictieve vervuld te zien, zonder daarbij in botsing te geraken met religie en moraal.

De primitieve mens wenste een bovenmenselijke kracht, en dichtte ze zich zelf toe in scheppende momenten (Hercules, Achilles e.a.). Het pochen en de onbewuste leugen vinden hun oorsprong in een fantasie, welke uit de wens is geboren. De mens bevrijdt zich van een kwellende, hem onrust bezorgende drang, door de vervulling van deze fantasie op zijn lievelingsheld te projecteren.

V.

Met het ontstaan van meer gecompliceerde levensvormen komt de wens op naar eigenschappen als list en sluwheid (Odysseus, Jakob e.a.).

Wanneer de ontwikkeling verder gaat en grote verplaatsingen van volksgroepen met zich meebrengt, ontstaat het ideaal van den wijzen leider (o.m. de Richteren), In tijden van economische ontwikkeling en handelsreizen naar verre landen droomt men van avonturen (het Josephsverhaal, 1001 nacht). Het opstapelen van rijkdommen, het weelderige leven van verfijnde „nazaten”, meestal geconcentreerd om een evenredig decadent koningshuis, scheppen de atmospheer voor de legende van Don Juan, den galanten held, voor de legende van den volmaakten dichter (o.a. den minstreel) en den machtigen staatsman (grootvizier).

Een tijd, die rijp geworden is voor religie en zedelijkheid, schept de figuur van den volmaakten heilige, die weliswaar in werkelijkheid nooit heeft bestaan, maar die als ideaal voor de verdere ontwikkeling van de grootste betekenis is.

Nergens vindt men een bepaald type in de legende geheel zuiver. Vroegere heroïsche wensen en eigenschappen van den held vermengen zich met de nieuwe figuur. Simson, de richter, vertoont tevens eigenschappen van den primitieven held. Aan Jakob, die in de droom tot God opstijgt en die God overwint, worden listige streken toegeschreven. Slechts uiterst zelden verhaalt het volksepos van een geheel gelouterde persoonlijkheid, die niet vertroebeld is door oudere voorstellingen. Zo spreekt de legende van den heilige tot ons over

54