Rosj Hasjanah en Jom Kippoer

Erew Jom-Kippoer — de avond voor Grote Verzoendag — in de Berditsjwer Sjoel. De duisternis valt in. De ouderen hebben voor de Thorahkast reeds het gebed: „Met verlof van den Schepper en met weten van de gemeente” uitgesproken en zijn naar hun plaatsen teruggekeerd. Rabbi Levi Jitschak staat op de plaats van den Chazzan: hij moet het Kol-Nidrej aanheffen, maar hij zwijgt.

Aller blikken vestigen zich op zijn rug. In de vrouwenafdeling is het zo stil als op zee voor de storm. Misschien zal hij eerst, zoals hij dat al vaker deed, enige woorden spreken, in de gewone volkstaal met den Schepper der wereld tot klaarheid komen, als een mens met zijn naaste.

Maar Rabbi Levi Jitschak staat, in zijn witte kleed en zijn gebedsmantel gehuld, voor de lessenaar en zwijgt.

Wat heeft dat te betekenen?

Zijn de poorten van het gebed op zo een laat uur nog gesloten? Heeft Rabbi Levi Jitschak niet de kracht om aan te kloppen ? Hij houdt zijn hoofd wat schuin, alsof hij luistert; wil hij horen, of men de poorten niet reeds ontsluit?

En plotseling keert Rabbi Levi Jitschak zich om en roept: „Sjammes!”

De Sjammes loopt snel op hem toe en de Rabbi vraagt: „Is Berl de kleermaker er nog niet?”

De gemeente is als versteend van verbazing. De Scham-mes stamelt: „Ik weet het niet” en kijkt rond. Ook Rabbi Levi Jitschak monstert de aanwezigen. „Neen, hij is nog niet hier!” zegt hij ten slotte. „Is thuis gebleven.” En dan richt hij zich weer tot den Sjammes: „Loop bij Berl den kleermaker aan en laat hem hier komen!” Zeg dat ik, Levi Jitschak, de Rabbijn van de stad, hem heb laten roepen!”

Berl de kleermaker woont in de straat, waar de sjoel is, niet ver van het bedehuis af. En hij komt ook heel vlug, zonder wit kleed en gebedsmantel, in werkkleren. Zijn gezicht is somber, zijn ogen kijken boos en verschrikt tegelijk. Hij loopt naar Rabbi Levi Jitschak toe en zegt: ,,U hebt mij laten roepen, Rabbi, en daarom ben ik bij U gekomen!” Met klem zegt hij: „Bij U!”

„Zeg ’s Berele”, vraagt de Rabbi en hij glimlacht, „waarom wordt er vandaag daar boven zo veel over jou gesproken? De hemelse heirscharen houden zich alleen maar met jou bezig. Men hoort niets dan Berl de kleermaker en Berl de kleermaker!”

„Aha!” triompheert Berl.

45