Rosj Hasjanah en Jom Kippoer

Op de weg der Europese beschaving, die wij alle in onze opvoeding en ons verdere leven zijn gegaan, en onder de dwang der bestaande verhoudingen wel moesten gaan, hebben de meesten van ons het Joodse levensgevoel verloren.

In Oost-Europa, daar is nog iets van het Joodse levensgevoel bewaard gebleven. Het is van zorgen en smarten doortrokken, en het heeft daardoor een bijzondere klank gekregen, die elders niet werd gehoord.

Het Joodse levensgevoel vindt zijn woord, zijn kleur en klank ook in Erets Jisraeel. Dat is reeds heden zo, zónder de zo begeerde Joodse majoriteit. Het bloeit op de bodem der Joodse gemeenschap, onder de hemel van de Joodse hoop, in de atmosfeer van de Joodse arbeid. Het is er opnieuw, en het woord „cultuur” is daarvoor te grof en te log, en het is iets anders dan de religiositeit, de school, de kunst, het boek, of al dat andere dat behoort tot het geestelijke gebied des levens, het is sfeer en — vraag het den Oost-Jood en vraag het den Palestijn — het is dezelfde sfeer als in Oost-Europa, eender en toch weer anders, niet meer van de zorgen en het verdriet doortrokken, doch van ene hunkerende liefde, ene begeerte naar bloei, zoals de lente die over de wereld brengt.

Oh, konden wij iets overhevelen van het Joodse levensgevoel uit Oost naar West, uit Erets naar de Gola! Maar ik vrees, dat wij dat niet kunnen, en niet verder komen dan ene propaganda van praatjes en plaatjes.

Ik denk aan de maand Elloel, waarin wij thans leven. Wie van ons weet daarvan nog iets, wie regelt zijn leven daarnaar? En wanneer wij bijeen zouden tellen, wat de maand Elloel allemaal beduidt, en wat zij voor het Joodse levensrhythme met zich mede brengt, wie zou er dan nog weten, wat Elloel is?

Elloel is een heel bijzondere aangelegenheid. Ik wil niet zeggen, dat zij hoger staat dan de feestdagen van de maand Tisjri. En toch is Elloel in zekeren zin méér dan de Jamiem Noraiem, de ontzaggelijke dagen.

Zie, er is iets, dat hoger staat dan het staan op de top van de berg. Dat is het stijgen. Er is iets, dat vernederender is dan het liggen in de diepte. Dat is het vallen. Er is iets, dat aangrijpender is dan het resultaat. Dat is het werk. Er is iets heiligers dan de heiligheid. Elloel is de voorbereiding tot het ontzag.

De Godsdienst wordt beoefend in ceremonieën, in gebeden, misschien in gedachten. Dat alles is nog omlijnd. Het levensgevoel uit zich in een gebaar, wordt bewezen door een hou-

35