Letterkundig leven, deel 2

34 DE GELUKKIGE FAMTT.IE EN EEN VOOR EEN.

giek van dit smartelijk verkwijnende meisjesleven.

Jan Croes blijft te midden der familielotgevallen, het middelpunt van alle gebeuren. Zie hem staan onder den speech van dominee Deurings in De gelukkige familie, als deze het over zijn voorbeeldeloos gezin heeft. Zie hem gaan, gebroken, in zijn warme menschelijk-heid, bij het ziekworden van Emma; zie hem in zijn vreugde bij haar beterschap; in zijn smart, veel later weer bij haar dood. Zie hem geslagen door het lot van zijn lievelingszoon, Theo, die met Anna, het derde (dienst-) meisje van zijn huis, wil trouwen. Vooral dit feit geeft een ontzettende consternatie in de familie. Tusschen hem en Theo ontstaat een breuk. Hij weigert zijn toestemming en Theo blijft niettemin bij zijn besluit Anna te huwen. Ook in dit verzet werd Croes in zijn maatschappelijke bekrompenheid, zijn bekommeringen voor Theo's lot, in zijn wrevel, ruwheid, koppigheid en klasse-verontwaardiging, prachtig geschetst. Er büjkt gebrek aan geest, aan moraal, aan inzicht in de houding van Croes en toch blijft hij ons innig sympathiek. Even mooi is zijn stil verlangen geschetst naar Theo in De gelukkige familie, als Croes, op den verdrietelijken Oudejaarsavond hoopt zijn zoon tóch te zullen zien binnentreden. Dit slot is prachtig, om te snikken, dat bevende, verborgen en opgevreten verlangen van den ouden vader naar het uitgeworpen kind. En hoe innig ook werd in Eén voor één gegeven, Croes' verzoenend bijdraaien, zijn bezoek aan het armoe-woninkje van Theo en het aanvaarden van zijn (dienst-) meisje tot dochter. Alles werd hier door en door menschelijk-zuiver gebeeld en tegelijk geeft Robbers een voortreffelijke zedenkarakteristiek van den tijd en de burgerlijke familie-verhoudingen. Te midden van dit gebeuren staat Croes zoo sterk gebeeld, in zijn hardvochtigheid gelijk in zijn wankelheid, als b.v. een figuur van Balzac, laten wij zeggen, de oude Grandet, met dat verschil, dat Eugénie Gran-