Letterkundig leven, deel 2

IO DE GELUKKIGE FAMILIE EN EEN VOOR EEN.

buiten en óm hen. Ge ondergaat dadelijk de min of meer kille gescheidenheid en ge tast de ruimte er tus-schen als een benauwende luchtledigheid. Bij zulk een schrijver kan de realiteitsspheer zonder de menschen bestaan en de menschen blijven ademen zonder de omringende buitenwaereld. Bij dergelijke auteurs hapert er iets. Er ontbreekt een middenstof die een afstralende werking heeft op het zichtbare en onzienlijke, die de spheren van het uitwendige en inwendige in elkaar doet vervloeien. Bij Robbers bestaat deze middenstof, lichtend, en schept een bijna mystiek contact tusschen mensch en voorwerp, wezen en ding, tusschen het subject dat peinst, ondergaat, onstuimig of smartelijk, ingetogen of luidruchtig, en het object der wisselende en verglijdende werkelijkheid. Bij Robbers kan geen ©ogenblik de realiteit welke zijn figuren atmospherisch omgrenst en omgrijpt, zonder die menschen bestaan. Dat feit toont reeds onweerspreekbaar aan, de innerlijke diepe macht van zijn werkelijkheids-zien. Hier geen; toevallige resultaten van talent-spelingen, maar vaste, onverduwbare krachten en vermogens van een geniaal schepper. Hier geen broze verfijningen, welke slechts verkapte schrijf- en vakhandigheden blijken, geen vernuftige arrangementen van een loos romancomponist, maar diep-geestelijke, op eigen zielesmart en gemoeds-verdriet verworven eigenschappen, door het mensche-lijke heengeworteld als een eikstam in de aarde. Uit het prachtige psychologische doordringen van de realiteit met zijn innerlijk, en andersom, door het naar binnen-levende te doen opslurpen van het gebeurende, blijkt hoe een machtig levensindringer en welk een groot kunstenaar hij is. Onderga de innerlijke lotgevallen zijner menschen en de werkelijkheid van het uiterlijk gebeuren, — in zijn arbeid, het epische geschieden, onafhankelijk van allerlei zieningen zich bestaans- en levensvormen scheppend, — staat éven hel en klaar en in bewegelijke zuiverheid vóór u, als het innerlijk zijner personen.