Letterkundig leven, deel 2

IO DE GELUKKIGE FAMILIE EN EEN VOOR EEN.

saamgevatte uiteenzetting, geen verwikkeling, geen hoogtepunt en daling van het romanverhaal. De afwezigheid van zulk een verhaal karakteriseert onmiddellijk den dieperen aard dezer kunst. Ze geeft bijna doorloopende beschrijvingen en ontledingen van gemoedsstemmingen, ontleding van karakters uit één familie-kring. De actie, het essentieele der handeling, doorleven we vaak het sterkst in de gewaarwordingsanalysen der gezins-figuren, in de beschrijvende verklaring der innerlijke daden. Ook voelen wij het zuiverst langs dezen geïndividualiseerden weg, de verhaal-afwikkeling of ineengrijping der gebeurtenissen. Het werd psychologisch-episch werk. De ziels-ontleding der menschen is zoo fijn vervlochten en doorweven met de gebeurtenissen, dat de analyse der zielstoestanden, der gedachten, instincten, zinnelijke en geestelijke gewaarwordingen tegelijk de realiteit van het uitwendige gebeuren en de handeling draagt, opstuwt, doordringt; tot bloeiend, tragisch of humoristisch leven brengt. En omgekeerd steunt het z.g. voortschrijdende verhaal, — beter, verhaal-element, — de karakter-ontleding, schept, bevestigt, verklaart deze of leidt haar dikwijls naar zeer summaire, diepgaande en verrassende oplossingen. Beseft ge de ontzaggelijke waarde van deze zeer bijzondere werkwijze, welke alleen van het inner-lijkste en binnenste uit tot stand komt? Robbers kan geen enkelen waarneembaren werkelijkheids vorm scheiden van het inwendig-menschelijke leven, van het gemoeds-bestaan en de zeer vaak mystisch-openluiken-de sensitiviteit eener uiterst fijn doorleefde, doorschouwde gewaarwordings-werkelijkheid. Hij spiegelt anderen in eigen wezen en alles van anderen in zichzelf terug. Bezie bij een ander goed schrijver de personen van binnen, de innerlijke woelingen en werkingen van hun denken, voelen, begeeren; doorleef de innerlijke realiteit hunner aandoeningen en driften en bezie tegelijkertijd de werkelijkheid z.g.