Essay en critiek, Groote figuren

OVER FRANCISGUS VAN ASSISI 95

kruis van Christus; en Aphrodite Pandemos trapt korzelig op het vroom-geplooide kleed van Moeder Maria...

Ge kunt het licht op de gebeurtenissen zoo laten vallen en op de feiten, dat ze een werkelijke herleving moéten worden genoemd. Maar ge kunt ook de analytische bezinning en den objectiviteits-drang van Prof. Huizinga zien zonder historische haarklooverij, en dan valt het licht op de historische werkeüjkheid, zooals hij de feiten groepeert. ..

Toch blijft dit alles subjectief en speculatief spel, hoe fraai ook voorgedragen en hoe schitterend ook van vernuft (met sarcastischen tongval), waartegenover een syncretisch standpunt kan ingenomen worden. De wedergeboorte is een herleving van den mensch als vrije persoonlijkheid. Ze ontstond in het Eenaissance-tijd-perk, een tijdperk dat niet met vaste data kan worden afgeperkt. Soms ziet ge deze herleving, deze wedergeboorte in kiem al in de Middeleeuwen en soms pas essentieel ver na Hervorming en na Eenaissance. De z.g. Eenaissance-handboekenlessen maar uitvlakken? Goed! En verderf erkennen, in sommige opzichten stilstand en zelfs achteruitgang? Goed! Maar tóch,.. . de geestelijke herleving ״in het algemeen", blijft in de Eenaissance ontstaan. Zoo is er een zekere afbakening en toch een sterk-organische aansluiting bij de Middeleeuwen en bij latere moderne cultuur. Want in de twaalfde en begin-dertiende eeuw van Franciscus, gebeurden heel andere dingen dan in de vijftiende van Da Yinci... Onder Hildebrand geschiedden in Italië essentieel heel andere dingen dan onder Martinus Y (begin vijftiende eeuw, ontsnapt aan de verscheuringen van het Schisma, door het Concilie van Constanz), toen ״ternauwernood de Paus zich in Eome kon handhaven"