Essay en critiek, Groote figuren

OVER FRANCISGUS VAN ASSISI 65

Y

Was hij een opgewondene, een krankzinnige, een ״putatur insanire", een naïef-verdwaasde¹), hij die tot een zwerm vogelen predikt dat de gevleugelden den Heer der Hemelen moeten loven; die al het argeloos-geschapene verheerlijkt: het murmelen van beken, het bloeien van moerbei en wingerd?²) Was hij een verwarde droomer uit het oude Assisi, die nog altijd luisterde op het vesperuur naar de lokkende klanken van een mandoor en zelfs als heilige zijn genegenheid voor Giacopa niet verloochent ? Of was hij een ridder met de ellemaat gemeten, die knielde voor den Allergelukzaligsten Vader? Zwijgt, nietige modernelingen met uw narcistischen begeerte-drang, uw weeke zelfliefde. Waarom wilt gij juist heimelijk spotten, lachen of grijnzen bij zulk een goddelijke overgave? Lachen, om den teederen man die ook heel streng kon zijn; die zijn discipelen verkondigde: preek argeloos, met stillen eenvoud. . . de Boetvaardigheid!

Wanneer een sultan, Melek-el-Kamel, Christen wordt, belooft Franciscus (op zijn zendingsreis naar Aegypte),

¹ *) Honderd jaar geleden schreef een bekend kerkhistoricus: L. T. Spitller in ״Grundriss enz." . . . Franciscus van Assisi een man wien men reeds volle eer geeft door te zeggen dat hij niet wel bij het hoofd was. . . ״Wer heute so schriebe",. . . verklaart Tilemann in zijn ״Studien zur Individualität des Franziskus von Assisi",. . . ״würde Gefahr laufen, sich bloszustellen".

² ) Er dient vermeld dat de mysticus Hugo v. St. Victor reeds nadrukkelijk in de 12e eeuw, de zichtbare natuur als een heilige Openbaring Gods beschouwde, die nimmer de ongerepte zinnen kon schaden. Hem was de natuur een zinnebeeld van des Schepper's Almacht.

Op Franciscus' heilig natuurgevoel kom ik nog terug, in verband met de hoogst merkwaardige beschouwing over het natuurgevoel in de Middeleeuwen, van Dr. Wilhelm Ganzenmüller; vooral in verband met het hoofdstuk ״Das transzendentale Naturerlebnis auf seinem Höhepunkt", in zijn boek: ״Das Naturgefühl im Mittelalter";. . . merkwaardig vooral waar hij over Franciscus schrijft (pag. 175). Ganzenmüller verklaart erin: ״So erscheint der Heilige von Assisi als der idealste Vertreter des mittelalterlich-transzendentalen Naturerlebnisses" (pag. 180).