Essay en critiek, Groote figuren

122 GROOTE FIGUREN

preek was een hymne, een uitstorting van heel de prangende ziel.

Daarom haten wij geprepareerde preeken en kansel-lyriek, die in kerkgalmen verzwijmt. Wij verafschuwen rhetoriek van witte-dassen-menschen en zwarte-jassen-menschen, die angst-huiverig het geweergeknetter van revolutionaire straatgevechten volgen. Maar wij minachten ook schijnwijsgeerig geleuter over ״mechanische causaliteit, oorzaak en doelstelling", gekraai over ״massale actie" en ״wereld-proletariaat", van ״burger-lijk"-dit, en „ideologie"-dat, om religie te nekken.

Gezelle, in zijn oneindig Gods-geluk, hebben wij lief; ook wanneer hij manend heenwij st naar „De Civitate Dei". Franciscus (ook zónder zijn kerkhistorische zending), erkennen wij onder de menschen der Middeleeuwen, als de heiligste en teederste figuur na Christus¹). Gij zult dat alles in ons onvermijdelijk wel willen brandmerken als valsche opwinding; als een branieachtige begeerte om ook den religieuse uit te hangen of het lichtende gebaar van den barricaden-vechter die wreedheids-instincten uitleeft, na te bootsen. Maar gij zult eer uwe beschuldigingen en proclamaties wurgen, dan ze zoo, als innerlijke leugens valsch te formuleeren. Hier cancaneert geen democratische vrijheidsfrats rond een strijdlied, en hier glanst geen zelfvoldaan roemzuchtig, glimlacherig salon-socialisme, dat met witte handschoenen de deterministische grondgedachte van het historisch materialisme zich laat ontglijden. Het is revolutionair kunstenaars-bewustzijn, dat in de besten onder ons opstaat en dat het edele woord van Franciscus: van een hut uit gaan