Essay en critiek, Groote figuren

OVER FRANCISGUS VAN ASSISI 113

Wij hitsen niet op, wij richten. En niet alleen wij, maar alle arbeiders en vele groote geesten in ons land en in het buitenland, wat ons ook scheiden mag, op cultureel of ״aesthetisch" gebied. Ook wij, huiverende omwoelers en heftige ontwrichters, willen den aller-hoogsten Yrede. Maar niet op de basis van het tegenwoordig maatschappelijk productie-stelsel. In déze verdwaasde, geteisterde en teisterende samenleving is schier alle teederheid, valsche sentimenteele walm; alle adel, protserigheid, alle overgave, berekening, alle schoonheid en reinheid, kernloos, alle barmhartigheid, levensleugen en levensvervalsching!

X

Franciscus, in zijn goddelijke blijheid weemoedig, in zijn stille droefheid verrukt en opgestooten naar het Hoogste, —Franciscus, met zijn evangelisch apostolaat¹), kón niet anders staan tegenover het feodaal-middel-eeuwsche Italië. Hij zelf was, naar Pater van den Borne's woord, „geen voorlooper der Eenaissance, maar een ideëel vertegenwoordiger der Middeleeuwen". Ook in zijn streven naar volledige bezitloosheid. De massa-rijping, het doorgronden van het maatschappelijk bestaan ontwikkelden zich nog niet en de heilige hunkering naar sociale liefde en rechtvaardigheid, pijnigde de

¹ J Dr. Hilarin Felder schrijft een diep-govoeld hoofdstuk in zijn ,,Leben des heiligen Franziskus": Franziskus und die Natur. „In seinem Verkehre mit der Natur ist alles wunderbar, vieles ein wirkliches Wunder" (pag. 347).

Het standpunt van Dr. Tilemann over Franciscus' natuurgevoel is eigenaardig in de beperking. Hij ziet voor alles in den Arme van Assisi het dualisme van den monnik die in en buiten de. wereld leeft. Voor Dr. Tilemann is Franciscus' natuurgevoel niet te isoleeren van zijn geheele habitus, van zijn ascetisme en gods-extase. Afgezonderd bezien, als dichterlijken drang, zou het natuurgevoel in Franciscus te zeer een patheïsme worden. Zie hoofdst. B.: „Zusammenfassung enz. pag. 167, „St. z. I. d. F. v. A.".