Literatuur en kunst

HEIJERMANS׳ DIAMANTSTAD. 2 7

konceptie, omvaming van levensgroepen, en ik wil weten hoè sterk, hoè zuiver de mensch- en levensplastiek in een roman als Diamantstad is uitgebeeld, dan bedoel ik niet, dien bouw, die konceptie te toetsen aan een voorop te stellen, dood-scholastisch, noch aan een uitsluitend sub-jektief begrip daarvan. Maar wel bedoel ik dien arbeid te toetsen aan het door den schepper zélf gesuggereerde konceptie-idee van zijn eigen werk, opgewekt door taal, zinklank, materiaal, rangschikking der stof, en vooral door de verlangde schoonheidsontroering.

Zola heeft een gansch ander begrip van roman-bouw dan Balzac, en toch voel ik beiden in hun levensaanvoelingen groot.

De grandeur van Balzac is een éigene die ik door al zijn werk als een spontane scheppingsmacht telkens in hem zie komen en gaan , in de wisseling, in de dalende en stijgende waarde zijner produkten. Zijn grandeur is van een heerlijk leven, een diep leven, overstroomend en overstormend van prachtige, heete vitaliteit ^]). Zijn grandeur is

i) Taine heeft het, in zijn hier en daar zuivere studie over Balzac, telkens over diens groote grofheid van sentiment, hevige overlading en uitbruisende animaliteit. 't Blijft 'n schande voor Taine dat hij dien reus «grof» noemt. En ook zooveel dwaasheid zegt over Balzac's stijl. Ik kom later op deze studie terug.