Geschreven Portretten

48

saAmweving met andere levensvormen dan zijn eigene. Het tot schema en systeem geworden planmatige van zijn indeelings-drift ergert wel eens. De gonzende energie der levens-stuwing lijkt er uit wèggeslagen. Het spontane ligt vastgeknepen tusschen tangen en grijp-apparaten. In dit strakke ernst-masker zoekt ge wel eens de zachtere lijngroeven van den weemoed. Smart geeft diepte, een waas om de oogen. Emants kijkt integendeel zoo helder, zoo klaar-licht, zoo bijna hardvochtig-sterk en scherp, dat ge persoons-smart in hem zoudt loochenen. Zijn pessimisme is zonder een galmpje romantiek. En toch is er verdekte teederheid. Hij is in zijn wendingen onverhoed en vorm-grillig in zijn oplossingen als een wolk-spel in hoogen wind-hemel; vol blanke figuren in 't licht; vol duisterende kleuren in de donkere keerzijde. —

Een begaafd schrijver is hij, met zeer sterke verstandelijke overheersching. Geen enkele begoocheling waagt het hem te naderen; hij doodt ze met scheikundige vochten. Zelfs het hevigste levensinstinct zet hij te kook op een retort. — Een soort van romanschrijvend spinozistisch naturalist is hij, al lijkt de uitkomst van zijn levensleer deze vergelijking te weerstreven. De overeenkomst bestaat vooral door de eigenaardige soort der ethische ziels-ontlëdingen, door het mathe-matisch-objectieve, het doorgevoerd-cerebrale en het «nwrikbaar-logische, naast een plechtigheid van gebaar,