De Jordaan, Manus Peet

30

hij zich ook nooit uitwisschen. Als het leven eeuwig is, kan het zich ook nooit vernietigen. Levensverwoestingen waren levensherscheppingen. Daarom was ״dood" maar een verbasteringswoord en „leven" óók maar een woord. Daarom was voor Manus zelfs het „Zijn" een woord. En toch had hij ervaren hoe hevig de mensch doodshuivering en doodsdroef-héid onderging en hoezeer het persoonlijke afsterven door een ieder als het ijzingwekkendste lotsgebeuren werd nagestaard, in stilte.

Dit juist leek Peet het geheimzinnig-tragische in het ver-nederd-menschelijke bewustzijn; doodsbenauwingen te voelen, de insluipende sterfangsten te ondergaan en toch vaaglijk te vermoeden, dat wij niet verdwijnen.

Manus, in zelfmijmering verloren, meende: als wij het mysterie naderden met ons verstand, dan werden wij door een duistere en onaangrijpbare macht weggeslingerd in het Onbekende, en als wij het naderden met ons gevoel en onze verbeelding, dan bleven wij tastend en schuw dolen in een eeuwig donker. Hoe meer Manus den dood voor zichzelf probeerde te onthullen, hoe beklemder het om zijn hart neep en hoe verder hij zich juist van dit geheim verwijderd voelde worden. Neen, hij begreep niets van de verborgenis: dood en leven, en juist dat grondelooze en onbegrijpelijke gaf hem bevrijdende rust. Als hij in Januari ergens bij toeval een gekweekten hya-cintenbol rook, terwijl het voorjaar nog moest ontbloeien, dan gaf het inademen van dien zinnelijken geur hem geheel instinctief, en hij wist zelf niet waarom, de twijfellooze zekerheid dat hij eeuwig leven zou. Het was een allervreemdste gewaarwording: het insnuffelen van een zoelzoeten plantgeur, die hem de onsterfelijkheid deed beseffen, het grondelooze van het nimmer-vergaan. Want hier, in den winter, berook hij met een heim-wee-achtigen geluksschok, de lente. Het was de rillende adem van de lente die eeuwig keerde en ook dezen bevenden adem had hij in zich. Eeuwig zou hij, als Manus of als Janus, alle getijen meeleven. Zooals de getijen keerden,