Studiën, eerste bundel

85

levende massa's. Voor 't werkplan van Schtirmann was noodig een Zola-groot talent, bizonderlqk voor de doorwerking en ineenweving der gebeurtenissen, voor den architectoralen groei met de gansche atmosfeer van leven waarin wü door den schrijver gebracht zijn. Maar daarover aanstonds nog wat, als ik dit werk éven met Zola's scheppingskracht in verband breng. Nu eerst iets over de afzonderlijke stijlelementen in het werk, en dan de gebreken voorop, al zal ik mede zeer duidelijk zeggen waarom Schür׳ mann mij toch blijkt reeds een groot talent te zijn, en waarom ik dit boek, ondanks enorme tekortkomingen en gebreken, lief heb.

Zola liet in zijn studie over den roman eens uitkomen wat de naturalisten onder ״beschrijving" bedoelden. Beschrijven om te beschrijven meende hij kon ons doel niet zijn. Wij willen niets anders doen dan completeeren. Wij willen niet meer beschrijven uit een gril of ter rhetorisch vermaak. Daarvan wou Zola niet hooren! Hij gelooft dat de mensch nooit van zijn omgeving kan gescheiden worden, dat hij eerst volkomen kan worden gekend uit zijn kleeding, door zijn huis, zijn stad of zijn provincie. Daarom wil hij niet alleen weergeven wat er in het hart of hoofd van een bepaald wezen gebeurt, maar ook de oorzaken van dat denken en voelen zoeken in de soms onnaspeurbare werkingen van de omgeving op het individu. Aan de natuur en de wereld geeft Zola een even gewichtige plaats als aan den mensch, en daaruit ontstaan de „beschrijvingen." Deze milieutheorie heeft Zola zéér superieur verder uitgewerkt en van groote juistheid doen zijn voor alle romanscheppers. Heeft Schiirmann iets van dien eisch in zjn roman gevoeld? In geen enkel opzicht. Bij hem