Studiën, eerste bundel

84

zoo verdeeld, dat één alle groeikracht opslurpt (Ber-kelman de winkelier), de anderen doodhongeren. Waar Berkelman zijn groeikracht uit putte, moesten ook alle andere menschen in dezen roman dat kunnen doen ; dat is: uit de rijke verbeelding, de scheppingsmacht en creëerende psychologie van den schrijver, die de zielen en de geesten, de hartstochten en innerlijke levenswoelingen van al zijn geschapen schepselen heeft te omvatten, te omsluiten, in bedwang te houden met zijn plastische-scheppende allerhoogste schrijversmacht. En dèit is Schürmann niet gelukt. Bij de dramatische en psychische schepping van Berkel-man's innerlijk waren zijn scheppende gevoelskrachten uitgeput. Voor deze creatie had hü de diepste intensiteit van zijn ziel en zijn geest noodig. De andere werden virtuozerig ge-omtrekt met schetslijntjes en streepjes, wat schaduw en lichtgevlek afgemaakt.

Had Schürmann winkel-grootestads- en familie-roman dooréén willen geven, hij zou over 'n geweldig episch vermogen moeten beschikken. Zelfs de zuivere uitbeelding der enkele familiegroep van de Berkelmans gaat al zijn krachten te boven, hoe zou hij dan nog, dynamisch bezien, een wereld van menschen en toestanden buiten deze groep Anders dan als zeer oppervlakkige projecties van geheel uiterlijke waar-neemkunst kunnen hebben gegeven ? Juist wijl de uitbeelding van Berkelman zelf meestal zoo prachtig, zoo muurvast, zoo diep van levensechtheid is, zien we de mislukkig der andere Berkelmans zoo sterk. Schürmann heeft te veel hooi op zijn vork genomen, en niet begrepen — echt Berkelmansachtig — dat men zich ook in de literatuur een breuk kan tillen. Slechts zeer weinigen is het gegeven menschengroepen, in onderlinge uitwisseling van levenshartstochten en in zuiver organisch verband, episch te beelden, als