Studiën, eerste bundel

82

was het ideaal van Berkelman, want aan dien schoonzoon kon hij de leiding van zijn gansche zaak in handen geven.

Ziedaar, heel vluchtig, met voorbijgaan van allerlei kleine episoden uit den winkelstand van Botterdam, den inhoud van den familieroman De Berkelmans.

III.

De heer Schürmann heeft in DeBerkelmans allereerst pogen te geven een gezinsroman, en daaromheen een groep karakters uit den winkelstand van een groote handelsstad. Zijn gegeven heeft hij op min-of-meer zuiver naturalistischen grondslag uitgewerkt. Het Fransche procédé is toegepast op Hol-landsch milieu. Min of meer een zeden-, in zijn gehéél een familieroman. Niet kan bepaald gezegd worden dat het naturalistisch procédé van Zola, Flaubert, Balzac, De Goncourt gevolgd is, omdat er een alsoortig procédé voor gebruikt werd. Toch blijft ieder gegeven in opzet en verwerking binnen de grenzen der oud-naturalistische kunst, gelijk Zola, Flaubert, De Maupassant die gaven. Zelfs de romantiek, met haar ietwat verbroosde vrouw-psychologie van De Berkelmans is naar een naturalistisch een-vouds-beginsel opgelost in de wrange strijdvormen van allergewoonste realiteit en gansch ondergeschikt gemaakt aan de ״gewoonheid" van de hoofdfiguur. Om nog even te doen uitkomen op kenschetsende manier wat ik bedoel met deze „gewoonheid," zou ik willen zeggen, dat een in schijn realistische roman als de prachttype Geertje van De Meester, ook „spelend" in Botterdamsche kringen, naast de gedwongen soberheid en z.g. levenseenvoud van De Berkelmans een sterk-romantische kunstuiting wordt, schoon alle