Studiën, eerste bundel

66

karakteriseeren. Zeker is dit brok werk ook lyrisch, maar een lyriek toch, die door de heroïsche inspanning een geestesbeweging krijgt, een enorme proportieslingering, een wijdheid van lijn, welke zwaar ontroert. Hier is de aandoening uit het diepste innerlijk van het hart opgebroken, en eenmaal aan de brandende oppervlakte van het leven, ziedt zij rond in kokende glansen van hartstocht, haat, verachting en bewondering. Maar zelden is gevoel voor grootschheid zoo in beeld gebracht. Het lyrische woord heeft zich vermenschelijkt; het ruikt, gloeit, slaat dampen af; het siddert, brandt. Het is lyriek die zich vastmet-selt tot de epische gevoels-tafreeling.

Hier zijn het woord en het sentiment bóven de lyrische storm-golving uitgeklotst, zijn de brandende zinnen symbolen geworden van affecties, van groote duizelend-donkre gedachten. Hier geeft het levende woord schokken als van een aardbeving. Er is een gevoel voor dramatische hartstochten-botsing, dat nooit zoo magistraal meer in Van Deyssel teruggekeerd bleek. Juist in de snakkende hüging naar omvatting van dat ontzettend groot-menschelijke ligt de tragiek van Van Deyssel's eigen zielebestaan. Hoort ge 't opstandige onweer er niet in van titanen die rotsblokken verslingeren door 't ruim? Doorsiddert u niet de jagende, stormende kracht van een bezetene, die geniaal daar zich weet, en aanschouwt het bloedende gekneusde, gewonde, geranselde, verminkte en weer saamtrillende leven, waarin gehakt, gekerfd, overheen gestampt is met bijlen en moordtuig?

Dat is dramatische critiek, waarin de Verbeelding de analyse overneemt, epiek de lyriek, en waarin de bloedroode zon van den felsten hartstocht losbreekt over de woorden, den zinnen als in een hemelbrand, een roode heerlijkheid van licht aangloeit.