Studiën, eerste bundel

9

hel is geweest!) Ja, hü was in de hel geweest, lang genoeg in de hel, in lange, pijnlijke smart en worsteling, zooals menschen als hij dikwijls zijn zullen. — Blijspelen, die het goddelijk stempel dragen, worden niet anders verkregen. Gedichten, elke oprechte arbeid, de hoogste deugd zelve, is zij niet de dochter der smart? Als uit een zwarten wervelwind geboren, oprechte inspanning als van een gevangene die worstelt om vrij te komen; dat is gedachte. Wij moeten door lijden volmaakt worden. Maar zooals ik zeide, is mij geen werk bekend, dat zoo doorwrocht is als dat van Dante. Het is uit zijn ziel voortgekomen als het goud uit een smeltoven. Het had hem voor vele jaren mager gemaakt. Niet het geheel slechts, ieder deel is met diepen ernst uitgewerkt, totdat het een duidelijke en aanschóuwelijke waarheid is geworden. Ieder deel sluit op het andere ; ieder past op zijn plaats, evenals een marmeren steen, die nauwkeurig is gehouwen en gepolijst. Het is de ziel van Dante en in haar de ziel der Middeleeuwen voor altijd rhythmisch zichtbaar gemaakt."

Nog veel intense dingen zegt hij over Dante. Vooral intens. Wat anders dan het flodderige gewauwel van Voltaire over dien middeleeuwschen reus. Ook over Shakespeare zegt hij voortreffelijk gestijlde dingen. Dat is niet aan te halen. Een paar zinnen slechts. „Toch noem ik Shakespeare grooter dan Dante, daar hij eerlijk streed en overwon. Twijfel er niet aan, dat hij ook zijn smarten had. Die Sonnetten van hem toonen duidelijk aan, door welke diepe wateren hij gegaan is, en hoe hij geworsteld heeft om het leven te behouden; welke man zooals hij zou dat niet in zijn leven hebben ondervonden ? Mij schijnt onze alge-meene opvatting een onnadenkende, dat hij als een