Studiën, eerste bundel

8

was. Het gelaat van iemand, die in volkomen verzet verkeert, in levenslangen, zich nooit overgevenden strijd met de wereld. Liefde geheel omgezet in verontwaardiging, langzaam, gelijkmatig, zwijgend als die van een godl En het oog, het ziet rond in een soort van verbazing, alsof het vroeg waarom de wereld zoo was. Dit is Dante; zoo ziet hij eruit, deze ״stem van tien zwijgende eeuwen," en zingt voor ons, ״zijn mystisch, ondoorgrondelijk lied."

Ook dit: .,Ik geef Dante mijn hoogsten lof, als ik zeg, dat zijn Divina Gomedia in alle opzichten een onvervalscht lied is. In den klank zelfs is een canto fermo. Het rolt als een gezang. Zijn taal, zijn eenvoudige terza rima, hielp hem hier ongetwijfeld in. Men leest als vanzelf voort met een soort van cadans, maar ik voeg er bij, dat het niet anders zou kunnen, want het wezen en de stof van het werk, zijn zelve rhythmisch; zijn diepte, zijn hartstocht en zijn oprechtheid, maken het muzikaal; — ga slechts diep genoeg en er is overal muziek. Een ware, innerlijke symmetrie, wat men een architectonische harmonie noemt, heerscht er in, en houdt het alles in evenwicht! Architectonisch: immers ook architectuur is muziek.

De drie rijken, Inferno, Furgatorio, Faradiso, staan tot elkaar als de deelen van een groot gebouw; een groote, bovennatuurlijke wereld-kathedraal, daar streng, plechtig, ontzagwekkend opgericht; Dante's wereld der zielen! In den grond is het 't oprechtste van alle gedichten; ook hier vinden wij dat oprechtheid de maatstaf van waarde is. — Het kwam uit den diepsten schuilhoek van het hart van den dichter. En het dringt diep door lange geslachten heen in 't onze. — De burgers van Verona plachten te zeggen, als ze hem in de straten zagen: »Ecco vil'uom che stato al!' Inferno. (Zie, daar is de man, die in de