Letterkundig leven, deel 1

TRAGI-KOMEDIE. 63

II.

Dat naturalistische en realistische kunstuitingen niet zoo gelijksoortig in wezen zijn als de meeste menschen willen doen voorkomen, blijkt wel het sterkst uit de schrijverij van Brandt van Doorne. De wijze, waarop Guy de Maupassant zeer gewaagde gegevens behandelt, doet hem behooren tot de schrijversgroep der realisten met naturalistische tendens. Er zijn schakeeringen, ook in realiteitsvoorstellingen en uitbeeldingen. Maupassant weet zijn gegeven zoo lévend te omstroomen met de atmospheer der werkelijkheid, dat het misschien uitgedachte gegeven, de zéker gedramatiseerde Parijsche of provinciaalsche gebeurtenisjes, geheel tot een levende realiteit voor onze oogen oprijst. Als ik op het toonel op een houten kip zie kluiven krijg ik een rilling. Beter geen kip vertoond, en het in spel kip-lekker zijn, dan zulke botte nabootsingen van bedriegelijke werkelijkheidsfeiten, — De romanschrijvers wagen het soms ons houten kippetjes voor te zetten, om mals te beknabbelen als een geroosterd ribbetje. Dat zoeken dan naar een middelkleur waaronder de feiten gedekt staan in slagschaduw van echtheid. — Brandt van Doorne is de type van een nuchter realist, een goed waarnemer, een verhaalbouwer die door saamgedrongen kracht, realistische levensgebeurlijkheden, zonder een aasje romantiek en een aasje naturalistiek tot ons brengt. En toch, toch is deze nuchter-scherpe werkelijkheidsbeelder geen onver-valschte realist, zooals men dit eigenlijk verwacht van dezen nooit hoogvliegerigen, rustigen, beheerschten en koen-Hollandschen geest. Al dadelijk voelt ge het éven spottende in zijn stem, bij aanduiding van situatie, in overgang van dialoog op dramatisch of humoristisch moment ; al dadelijk voelt ge iets van humor kittelen, heel, heel even door zoo schijnbaar dood-nuchtere zinnetjes; voelt ge zelf, dat zoo deze schrijver