Letterkundig leven, deel 1

TECHNISCHE PROBLEMEN. 30

bezit en of hij de scheppende eigenschappen der psychologische kunstenaars heeft omvat. Hier is de begripsdialectiek van het wezen der scheppende zielkunde in een roman, onmiddellijk verbonden aan gevoelskracht en gewaarwordings-innigheid. Zonder dit verbond tusschen eigen gevoel en algemeene begripsontleding, richt hij niets uit, kan hij den lezer niets leeren, niets aanwijzen, niets dieps en oorspronkelijks van den zielkundigen roman doen begrijpen. Als u de handboekenmenschen in de letterkunde, de theoretische structuur van allerlei soorten van kunstwerken inleidend formuleeren, verklaren en uiteenzettend rangschikken, dan missen ze meestal één groot ding, — het voornddmste: — de innerlijke kennis der hoogere werkelijkheid, de psychische zekerheid van waaruit ze al deze kunstsoorten u kunnen doen gevoelen, doen begrijpen, en doen indringen. Ze hebben immers zelf nooit deze kenschetsing en omschrijving van kunstsoorten en kunstvormen anders dan als begrippen, abstracte gedachten, met den rangschikkenden geest aangeraakt. Scheppingsontroering en de schoonheids-gewaarwording die leiden tot het levend maken dier kunstsoorten zijn hun immers vreemd gebleven. Zij naderen hun onderwerp met de bespiegelende voorstelling en de wijd-getakte uitworteling hunner vakkennis. Deze vakkennis echter staat buiten den levenden vorm en de voortbrengselen zelve, is in hun brein verstard tot koude methode en schoolsche probleemgroepeering.

De onderrichter-kunstenaar vermag op geheel andere wijze te doceeren, omdat hij telkens tot de levende bron daalt, en de eeuwig-herhaalde, uitge-dorde en methodische bepalingen en omschrijvingen kan missen. De kunstenaar-leeraar spreekt uit eigen innerlijke ervaring. Wie b.v. kan beter doen gevoelen wat de aard van een novelle moet zijn, dan de kunste-