Letterkundig leven, deel 1

!6 DE BRIEVEN VAN MULTATUU.

heele fuga's en dubbelcanons afsnurkt indien zijn verheven ademhaling beklemd wordt. En met wélken onmeetbaren drang tot het oneindige hij als dichter ook door den kring zijner menschelijkheid heenbreekt naar het hoogere en hoogste, zoowel Dante als Shakespeare zijn in dat tnenschelijke innigst verwant aan de geringsten hunner tijdgenooten. De ideali-seerende verbeelding hoopt ongezeid nog op boven-natuurlijkheidjes. Zij zou stilaan ervaren willen dat de groote geest nooit sliep, nooit snorkte, nimmer koukleumde of blies van hette. Zij zou willen dat de thee door den neus gedronken en het maal door de oogen verorberd kon worden.

I^ees nu, brieven hier, brieven daar, en ge treedt in de werkelijkheid van het onwerkelijk-verwachtte.

In Multatuli's brieven ontmoet ge den ganschen ongedekten man, met al zijn stout- en mismoedigheden, met al zijn zelfverwondende oordeelvellingen en spotternijen; die, met den geest van een Elia de propheten hoont en met de oud-testamentische beeldspraak het godsbegrip steenigt. Want ook in deze brieven, niet voor publiciteit bestemd, is hij de anarchistische aanrander van en tegelijk de beminlijk-glimlachende prater over alle groote reputaties. Aan zijn eigene natuur getoetst, blijkt het slechts zelden moedwillige boosaardigheid of zekere onverkropbare afgunst. Slechts subjectieve critiek, in haar subjectiviteit vaak grenzeloos onbillijk en onzuiver. In deze brieven, nog loszinniger wat oordeel betreft dan in zijn werken, krijgen we de overgangen, de wendingen van zijn misprijzing, op hun sterkst belicht door zijn menschelijkheid. Deze menschelijkheid van Multatuli juist is kern en oorsprong van zijn anarchistische oordeels-vrij moedigheid. — In de brieven doet ze nog overbluffender aan, wijl ongebondener en onge-geneerder. — Ze is bijwijle een beangstigende ont-