Letterkundig leven, deel 1

de lichte last. 217

sprankelen geen sprookjesgoud over de neergeknielde menigte. Onder hen geen blanke kleedij van den koorknaap, een heerlijk wit als afgegleden duiven-glans, en geen priesters die wierookwalmingen zwaayen door het godshuis. — En toch is er een protestantsche mystiek, een geloofsverrukking, zonder bemiddeling van zinnen en zenuwen bestaand, gelijk ze Rembrandt opving en door Bach in zijn muziek werd uitgeademd. Het werd de mystiek zonder decoratief middel, zonder tinteling van operaglansen, regelrecht van hart tot hart de godsgemeenschap voor de menschenziel op-eischend.

Zie nu in dit boek den blinden, jongen Christiaan Brandt. Hoe wonderlijk schoon gaat het toe in dat innerlijk. O! neen, het is nergens bewust-mystisch. Het woord zou zulk een ziel al in vreemde verbazing brengen. Maar het lijkt niettemin ondoorgrondelijk geheimzinnig. Zulk een levenskracht, zoo een levensrust, zoo een teeder-zonnig geluksuitstaren naar het toekomstige van een wezen, levend in eeuwigen nacht. — Hier geen hostie, geen biecht, geen wierook, geen rinkelend gezang van een altaarschel. Hier, een dóódsimpel mensch, door zijn gemoedsgesteldheid geheven in de spheer van de goddelijke peinzing. Beweer niet dat dit geloof in den blinde slechts een ziele-egoïsme is, op een andere wijze tot uiting komend dan in den gewonen, materie-en geluk-begeerenden, ongeloovigen mensch. Dan hebt ge niets, niets gevoeld, niets begrepen van zijn innerlijke worsteling, het verheven afstand-doen van al zijn aardsch menschbegeeren. — Als ge meent: dit soort van geloof is een bot, bekrompen verschrompelen van individueel levensgevoel, dan kimt ge ook niet beseffen, hoe hoog, hoe ontzaglijk hoog zulk een gemoedsgesteldheid staat en hoezeer zij op bepaalde wijze, diepe gedachten, geest, idee, voorstelling bevat. Neen, hij zoekt niet naar het waarom der dingen, als wij; hij weet, begrijpt voor zich, hij voelt de heerlijkheid God's. Zoo