Letterkundig leven, deel 1

2x6 de lichte last

den zinneroes, de vergeestelijking van onze gewaarwordingen, het is zulk een heerlijk spel der hoogere vermogens in ons. In het roomsche geloofsleven houden de dingen, door de zinnen gekeurd, nog zooveel macht op het innerlijk. De omsluiering van vele ceremoniën, de om-weving van geloofsgeheimenissen zeiven, brengt in de ziel vaak een uiterste spanning. En terwijl onze stoffelijke oogen, in halfbedwelmende bewondering staren op het fonkelend weefspel, mijmert in de stilte van ons binnenste, onze hunkerende ziel naar oplossing en verklaring van al wat ónder dat weefsel in verborgenis en ongeopenbaardheid leeft in de diepte. — Ze zijn schitterend en zinnen-betooverend, de roomsche ceremoniën; ze zijn van een zoet levensgenucht doordrenkt; ze leven in het blankste, stralende wit en in het diepste lokkende purper. Maar de protestantsche geest kent niet deze bedwelming, door de zinnen heengedragen naar den geest, als een bezwijmde overgave aan het Absolute. De protestantsche geest lijkt, door verscherping van critisch-philosophisch inzicht, en door een zekere harde, verstandelijke stugheid, voor de weeke verteedering van de geloofsmystiek ontoegankelijk. Ze weert het wazige, omsluierende, met koortsige kleuren en gedempten orgelzang de gemoederen sugge-reerend. De protestantsche geest ziet daarin nagloeyen het licht en de grillige spelingen van heidensche vlammen. Hij ziet néér op het fonkelspel der ceremoniën en hun pronk. Hij lijkt stug, strak, onplooybaar voor en onvervloeybaar mèt de bezwijmende geloofsvervoe-ringen der roomsche religieusheid. Hij wil recht en in éénen door naar het hart der geloofsopenbaring en hij duldt geen bemiddeling van de sensueel-betooverde zinnen. Onder de protestantsche menigte, geen zoet-gekoesterde Maria-verheerlijking als van een Suso, en geen ruischende koorzang ter vereering der Heiligen. De gothische kerkramen verbloeden geen kleuren-schemer onder het kerkschip; en de altaren en kronen