Letterkundig leven, deel 1

DE BRIEVEN VAN MULTATULI. 13

geademd in de zwoel-zware geuren van Kanaan's aarde, en achter de oude en verbrokkelde muren van tempels en wallen, mij zoo veilig in den gouden droom van een goddelijk romantisch en dramatisch verleden gevoeld.

En nu ben ik terug, in het koude en huiv'rige Holland, en de wind huilt om mijn huis als het pijnge-schrey van gegeeselden, een uit de verte, angstiglijk aangewaayd gerucht. En op zulk een dag heb ik de lectuur van Multatuli's brieven beëindigd. Heer in den hemel, hoe vergaat alle glorie in het woelige leven, en hoe broos zijn roem en aanzien. Zou ik, twintig jaar terug vermoed hebben ooit zoo rustig te kunnen schrijven over een man als Douwes Dekker, gelijk ik het nu zal doen? Waar is de opjagende, alle beleedigingen en menschelijke krenkingen afwerende en verwerpende geestdrift van mijn achttien jaren?

Ach, tot beschaming zij er bij erkend dat ook toén, een ״laatste-rozen"-melodie-zoetigheidje uit de opera Martha, in hoogere regionen van muzikale bewustheid geparodieerd met de wreedspottende woorden... „goèje-a vond-tante-Bet je,... goèje-n'avond ooxne Jan... en m'n moeder laat je vragen of je koè-ke-bakken kin... mij nog smeltende zaligwordingen van liefdesontroeringen beloofde. — Waarom is deze aan-stekelige geestdrift uitgedord tot een droge vriendschap? — Toch, ook na mijn achttien jaren bleef ik veel van Multatuli houden. Niet en nooit van zijn zeer oppervlakkig wijsgeerig materialisme en grofspottende godloochenarij, maar om zijn satyrische gevoels-kracht en zijn intellectueele rooversromantiek: je ziel of je leven!

Neen, een gróót kunstenaar is hij mij nimmer geweest. Dat zijn alleen de werkers die visioenaire beeldingsmacht bezitten en het leven zoo in zijn eindeloosheid van innerlijke wisselingen geestelijk herscheppen, dat ge door het rhythmus hunner woorden.