Letterkundig leven, deel 1

101 ACHTSTE BUNDEI״ VERZAMELDE OPSTELLEN.

innerlijk liggen toch geheel zuiver in den aard van dien werker.

Er leeft in den tegenwoordigen Van Deyssel van den achtsten bundel een fijne pose van dialektisch vernuft, naast een tot rustig betoog gedwongen, hevigen analysedrang. Zijn geest spreidt zich uit, nu en dan als een waayer die éérst daar onbewogen ligt, als een fijne slanke lijn, plots uitslaand tot een circelende vleugelwijdte, waar, boven stil gepeins een teeder spel van licht en kleur trilt, in golving brengend, zacht beheerscht, ontroeringen van grootheid. Zoo als altijd was, is er ook nu weer in dit werk een kleurige mengeling van dandypsychologie en abstrakt-philosophisch gedialektiseer, welke als het gezicht van een askeet soms van een stroeve dorre rimpeling wordt.

Er is nog heel iets anders over de Feesten van Van Looy te zeggen, een critiek zelfs te geven, die ook veel meer ingaat op de gebreken van dit boek. Maar te verlangen dat Van Deyssel weer zóó zou schrijven als in zijn eerste kunstkoorts, lijkt mij de groote evolutie van zijn innigste natuur loochenen die in dit levensstadium aan even stellige geesteswetten onderworpen lijkt als de groote uiting van zijn vroegere onstuimige jaren. Want ook in deze beheerschte, philosophisch-critische ontleding is zooveel schoons, zooveel diep-gekristalliseerd gevoel. Ook in dit stuk over Van Looy leeft fijne pracht van denken en voorstellen en doordringen. Er is nu een zacht gegloey van goud-donker, maar stil verbeeldingsleven. Er zijn hier fijne denkmeridianen getrokken, waarin de beheerschte ontroering toch óók opstijgt en voert tot iets zeer moois.

Ook wat hij over Coenen's Zondagsrust zegt werd van weifeloos gevoelen, van een sterke, massieve, persoonlijke interpretatie. Heel merkwaardig bij Van Deyssel is het feit, dat men van een gansch andere kunstwaardebepaling van een boek kan uitgaan dan hij, en dat men toch getroffen blijft door de beeldende zeggingskracht