Studiën, tweede bundel

42 STUDIËN

meisje aanvoelde; zóó, met de concierge, zóó met Célestin. Dan zou er ook een kleurbreking en lichtwerking in hun beschrijvings-stijl van Parijs ontstaan zijn, die nu duldeloos-monotoon, ergerlijk-overladen van subjectief-geziene détails, telkens op dezelfde wijze, in denzelfden toon zich voor ons loswikkelt. 't Oude herhaalt zich telkens en het herhaalde is oud.

We kennen Parijs uit eigen aanschouwing en zwerftochten. Ook uit Balzac, Zola, Goncourt, Flaubert, Maupassant. Ook in Pot Bouille ontmoet ge een huis vol menschen, en ook in VOeuvre en L'Assommoir, ziet, voelt ge Parijsche levenssfeer. Plaats naast het Zola'sche Parijs, de visie der Schartens. Ik beweer, noch verlang, dat ze dezelfde van Zola moest zijn, maar toch, ware ze machtig en episch, ze zou gelijksoortig in kracht, grootheid, symbolische omvaming wezen. Naast een adelaarswiekslag kan ook een zeemeeuw-vlucht nog mooi zijn, maar geen kippengefladder.

Bij Zola, een walmige toonpracht en een geheimvol naar binnen schietend coloriet, romantiek en realisme dooreen, maar zoo grandioos van rhythmus, georchestreerde veelstemmigheid en een stijl-polyphonie, die ons overal tegelijk vastgrijpt, verschrikt; bijna altijd dé ademing der waarachtige epiek, doorzongen van lyriek; bijna