Het reform-jodendom

doch ze heeft in ieder geval historischen zin, ze wil in samenhang blijven met het verleden, ze erkent den heiligenden invloed van het orthodox-Joodsche gods-dienstleven en acht het een voorrecht voor den Jood, indien hij aan de traditioneele praktijk getrouw kan blijven. Bovendien, het oportunisme is nu eenmaal veranderlijk van natuur; wat het vandaag veroordeelt, kan het morgen onder veranderde omstandigheden aanprijzen en zoo achten we het niet onmogelijk, dat het oportunisme of ten minste een goed deel der oportunisten zich eens weder onder de banier der orthodoxie zal scharen. Waarop we deze mogelijkheid gronden? Twee factoren zijn het, die veel tot het ontstaan van het oportunisme hebben bijgedragen: de toepassing van de historische kritiek op de H. S. als geestelijke, de moeilijkheid om in de moderne maatschappij als wetgetrouvv Jood vooruit te komen als materieele factor. Het rijk der historische kritiek zal echter niet eeuwig duren. Het orthodoxe Jodendom beschouwt den tijd van de heerschappij der historische kritiek — om in reformtaal te spreken — als een phase in de geschiedenis. Eenmaal zullen de reformmannen, die nu nog in de strikken der historische kritiek gevangen zijn, zich weder daaruit bevrijden en zich laten voorlichten door de groote orthodoxe Bijbelgeleerden als HlRSCH en HoFFMANN. Zij zullen erkennen, dat een religieus systeem niet mag opgebouwd of afgebroken worden op grond van de resultaten eener wetenschap van hypothesen, die heden verschijnen en morgen verdwijnen. En wat de eischen van het leven betreft; ten slotte zullen ook de reform-leiders moeten toegeven, dat het religieus-ongeoorloofde nooit geoorloofd, het heilige nooit ongewijd kan worden, omdat de maatschappelijke toestanden het vorderen. Zij zullen moeten erkennen, dat het een zuiverder standpunt is hen, die afwijken, flinkweg onder het oog te brengen, dat ze verkeerd handelen, dan de afwijkingen door hun sanctie te dekken. Vooral als

47