Het reform-jodendom

oordeelen, welk minimum van voorschriften de Jood heeft in acht te nemen, om als religieus te worden aangemerkt. Wil iemand ook andere Thorawetten nakomen, hij doe het, maar meene niet, dat hij door de veelheid zijner godsdienstige verrichtingen als beter Jood kan gelden dan degene, die zich aan het vastgestelde minimum houdt. Het is ook niet zeker, dat de normen, voor den tegenwoordigen tijd aangegeven, in de toekomst ongewijzigd zullen blijven; misschien is over een eeuw veel van hetgeen thans, als nog vat hebbende op de volksziel, wordt vastgehouden, uit het bewustzijn verdwenen en dan zal dit door het dan levende geslacht van het reform-Joodsche levensprogram worden verwijderd. De historische traditie behoudt haar waarde; wij wortelen in het verleden en zullen, wat daaruit tot ons gekomen is, handhaven, zoolang het heden zich nog den invloed ervan bewust is; verdwijnt die invloed op de gemeenschap, dan moet zij ook uit het wetboek verdwijnen. Het oportunisme strijdt naar twee zijden: in het radicalisme laakt het zijn breken met de historie, het verw'jt de orthodoxie slaafsche onderworpenheid aan de historie; geen revolutie, geen onbeperkt conservatisme, maar evolutie, ontwikkeling is het wachtwoord der oportunis-tische richting. Het Jodendom heeft altijd, volgens haar opvatting, dit karakter gehad: de Wet was nooit een starre, onbeweeglijke rots, maar een vlietende, steeds in beweging zijnde stroom; het Jodendom is nooit geweest de gewillige dienaar, het wilde steeds meester der historie zijn. Het heeft, wel is waar, nooit bestaan en kan in de toekomst niet bestaan zonder ceremoni-eele wet, maar het heeft deze steeds ingericht in overeenstemming met de heerschende religieuse en wetenschappelijke begrippen, in verband met de eischen van den tijd; aldus de oportunistische reform.

Nóch het radicalisme, nóch de orthodoxie deelen deze meening: voor het radicalisme hangen, zooals wij reeds schreven, ongeveer alle Thorawetten samen met

21