Israël onder de volkeren

119

Nederland hun toestand niet rooskleurig; zij mochten geen ander bedrijf uitoefenen dan den kleinhandel en in Utrecht, de oude bisschopsstad, was hun het verblijf ontzegd. Bij Middelnederlandsche schrijvers, als Jacob van Maerlant en Dirc Potter, komt menige regel voor, die van haat en minachting tegenover de Joden getuigt. Te Zwolle werden in den tijd van den Zwarten dood een aantal Joden vermoord. Niettemin was hun toestand in vergelijking met andere landen hier drageljjk.

Minder goed ging het den Joden onder de regeering van Karei V. Deze dweepzieke vorst ging met groote heftigheid tegen hen te werk; herhaaldelijk verschenen bloedplakkaten, waarin den Joden en marranen op verbeurte van lijf en goed bevolen werd, het land te verlaten. Onder Philips II ging het hun nog slechter; geen enkele Jood of marraan mocht in deze landen vertoeven en te Antwerpen, waar zich na de verdrijving uit Spanje marranen gevestigd hadden, werden er eenige gedood. De stad Zutphen, die één Jood verlof tot nederzetting had gegeven, werd genoodzaakt, dien weer te verjagen. Zoo stonden de zaken, toen door het optreden van een edel vorst een geheele verandering in dien treurigen toestand kwam.

Willem van Oranje. Willem van Oranje, de grondlegger van Neerlands vrijheid en onafhankelijkheid, heeft zich ten eeuwigen dage een eereplaats in de harten van gansch Israël veroverd. Midden tusschen de woedende baren van ketterjacht en geloofsvervolging hield hij stand, sterk als een rots, en verkondigde onbevreesd zijn heerlijk beginsel van godsdienst-vrijheid. Hij was de eerste machthebber, die het woord uitsprak, dat niemand wegens zijn geloof eenig letsel mocht ondervinden; die niet wilde, dat de vorsten over de zielen der menschen heerschten en hun de vrijheid van godsdienst ontnamen. Vonden zijn woorden ook niet dadelijk weerklank bij de Europeesche vorsten en volken, het zaad, door Willem van